Bodin Jean, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej

Bodin Jean, Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej (1576)

Rzeczpospolita jest dla autora „prawym rządzeniem wielu gospodarstwami rodzinnymi i tym, co jest im wspólne, z władzą suwerenną”. Podkreślając wagę prawości w rządach (rozumianą jako stosowanie się do wywodzących się od Boga praw natury), stawiał się w wyraźnej opozycji do stanowiska Machiavellego, o którym powiadał, że „sprofanował święte misteria nauki politycznej”. Bodin nie był jednak idealistą i, jak zaznaczał, nie zamierzał przedstawiać rzeczypospolitej jako wyidealizowanej, nierzeczywistej idei; opierał swe rozważania na realnych przykładach ze świata polityki. Szczególnie akcentował zagadnienie suwerenności; właśnie z rozważań na jej temat jest najbardziej znany w historii myśli politycznej. Zdefiniował suwerenność jako „absolutną i nieustającą władzę rzeczpospolitej”. Przez władzę absolutną rozumiał taką, której nikt i nic nie ogranicza. Jeśli np. jakiś książę podlega innemu władcy (np. cesarzowi), jeśli musi w swoich decyzjach mieć zgodę senatu, możnowładztwa, ludu itd., to nie jest suwerenny. Suwerennego władcy nie ograniczają nawet prawa — ani te, które zastał obejmując w danym kraju władzę, ani te, które sam ustanawia. Może wręcz odstąpić od ustaw, które przysiągł dochować poddanym, jeśli „uzna, że ich słuszność ustała”. Te poglądy Bodina, wydają się na pierwszy rzut oka, usprawiedliwiać tyranię, jednak są tylko logiczną konsekwencją przyjętej definicji. Gdyby książę suwerenny był poddany prawom, to jakaś instytucja musiałaby stać na straży przestrzegania tych praw. Wtedy książę podlegałby tej instytucji i to ona byłaby suwerenem. Suwerenny władca poddany jest jedynie prawom natury, jakie ustanowił Bóg; tylko ich nie może łamać. W tym właśnie Bodin widział zabezpieczenie przed niesprawiedliwymi rządami. Boskie prawa wszak nie mogą pozwalać na czynienie zła poddanym.

Władza suwerenna musi być także nieustająca. Jeśli bowiem sprawujący ją może być odwołany ze swej funkcji przez kogoś innego, to jest jedynie tej władzy depozytariuszem, nie suwerennym księciem.

Maksymilian Wohl