Sienkiewicz Henryk, Bez dogmatu
 
Sienkiewicz Henryk, Bez dogmatu. Powieść współczesna
Powieść psychologiczna H. Sienkiewicza, pierwodruk w „Słowie” 1889–90 (rozpoczęta pt. W pętach), wydana osobno w Warszawie 1891. Praca nad powieścią była dla pisarza niezwykle trudna, czego dowodzi jego korespondencja z J. Janczewską. Trudności wynikały z tematyki socjologiczno-psychologicznej ukazywanej za pomocą rozważań pamiętnikarza, uświadamiającego sobie własne uczucia, osobnika o dużej wrażliwości, wybitnego indywidualisty, typowego przedstawiciela znamiennego dla schyłku XIX w. dekadentyzmu, zwanego też chorobą wieku. Leon, ostatni potomek arystokratycznej rodziny, lew salonowy i zdobywca serc kobiecych, przez l. Matuszewskiego określany jako „dość marny neurastenik-erotoman”, inteligentny sceptyk, nie umie w bezczynnym życiu znaleźć żadnej wartości. Potomek romantycznych Hamletów, takich jak Kordian lub Hrabia Henryk, pozbawiony jednak ich zainteresowań polityczno-społecznych, poszukuje ratunku w miłości pięknej dziewczyny, ale nie potrafi zdobyć się na małżeństwo z nią, godzi się na jej zamążpójście za człowieka nie kochanego, by zbyt późno zrozumieć, że żyć bez niej nie może; gdy zaś ona odrzuca jego miłość i umiera, Płoszowski żałosny ratunek znajduje w samobójstwie. Sam Sienkiewicz nazwał Płoszowskiego „niedołęgą” i w powieści wystawił mu taki oto nagrobek: „Ten człowiek przeanalizował swoje życie i życie kochanej kobiety, zgubił ją i siebie, nie mogąc wyjść z wątpliwości, czy ją dość kocha”. Biografia polskiego dekadenta, mającego sporo odpowiedników w ówczesnych powieściach francuskich, jak głośny Uczeń P. Bourgeta, z którym Sienkiewicz zapoznał się w toku pisania Bez dogmatu, cieszyła się dużą popularnością u czytelników obcych, do których należał i L. Tołstoj, jednocześnie zaś budziła sprzeciwy, np. A. Czechowa. W Polsce wywarła wpływ sporo m.in. na twórczość K. Przerwy Tetmajera, zarówno na jego powieściach, jak i wszystkim poezję.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia