Planty Krakowskie
 
Planty Krakowskie
typ ogrodu — spacerowy park miejski
projektanci — Feliks Radwański, Florian Straszewski
fundator/właściciel — Senat Wolnego Miasta Krakowa
data założenia — 1815
lokalizacja — Kraków
powierzchnia — 20 ha
Planty Krakowskie to park miejski, otaczający najstarszą część Krakowa o obwodzie 4000 m i szerokości pasa zieleni od 40 do ok. 120 m. Poprzecinany jest wychodzącymi ze Starego Miasta ulicami. Inicjatorem powstania Plant był Feliks Radwański (1756–1826), a po jego śmierci pracami kierował Florian Straszewski (1766–1847). Planty Krakowskie powstały na miejscu dawnych obronnych murów miejskich i otaczającej je fosy. Decyzję o ostatecznym zburzeniu murów i zastąpieniu ich pasem zieleni podjęto w latach 1815–1820. Ze starych fortyfikacji pozostawiono jedynie Barbakan, dookoła którego zaaranżowano zieleniec. Na pozyskanych terenach urządzono powszechnie dostępny park miejski. Pierwotnie urządzony był w stylu klasycystycznym — geometrycznym (proste aleje przecinane poprzecznymi mniejszymi alejami, okrągłe place). W miarę upływu czasu, w poszczególnych częściach Plant na pierwotny rysunek nałożono zmiany, stosownie do obowiązujących w ogrodnictwie stylów: park angielski (po 1840), neoromantyczny (ok. 1880), secesyjny (ok. 1900) i modernistyczny (lata 30. XX w.). Dzieli się na osiem części — ogrodów wewnętrznych, których nazwy pochodzą od najbliższego otoczenia. W ten sposób powstały: Dworzec (powiązany widokowo z zieleńcem na Pl. Św. Ducha przed Teatrem im. J. Słowackiego), Barbakan (1906 r.), Florianka, Pałac Sztuki, Uniwersytet (ta część przylega do Collegium Novum), Wawel, Gródek i Stradom.
Planty obsadzone są kasztanowcami, lipami, jesionami klonami i topolami. Szatę roślinną uzupełniono grupami krzewów i klombami, w późniejszym okresie dosadzając roślinność bardziej egzotyczną, zwłaszcza w kwietnikach. Aranżowano kameralne wnętrza ogrodowe. W sezonie letnim wystawiano drzewka w kubełkach. Całość dopełniono małą architekturą — fontannami, ławkami, mostkami i kioskami, altanami. Trawniki otoczono niskimi ogrodzeniami. Obecnie dodano także kamienny zarys dawnych murów obronnych i baszt (w których miejscu umieszczono tablice z ich nazwami).
Planty Krakowskie stały się miejscem spacerów i spotkań mieszkańców miasta. W 1874 r. postawiono na Plantach pierwszy pomnik — obelisk Floriana Straszewskiego (E. Stehlik). Od tego czasu Planty stały się miejscem upamiętniania wybitnych osób. Kolejno stawiano pomniki: Grażyny i Litawora dla upamiętnienia Adama Mickiewicza (1886 r.), Lilli Wenedy dla upamiętnienia Juliusza Słowackiego (A. Daun 1885 r.), Jadwigi i Jagiełły (Oskar Sosnowski 1886 r.), Artura Grottgera (Wacław Szymanowski 1901 r.), Michała Bałuckiego (T. Błotnicki 1911 r.), Mikołaja Kopernika (1900 r., na Plantach od 1953 r.), Bohdana Zalewskiego (P. Weloński 1886 r.). Dookoła pomników urządzano kwietniki i tworzono, jako tło, zielone kulisy z krzewów i drzew.
W czasie II wojny światowej Planty uległy częściowemu zniszczeniu. Po wojnie prowadzono jedynie działalnia zachowawcze. Poważne prace renowacyjne rozpoczęto dopiero po 1989 r. i są kontynuowane do dzisiaj.
Juliusz W. Zacher
zgłoś uwagę
Ilustracje
Kraków, Planty, pomnik Jadwigi i Jagiełły fot. M. Kowalewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, Planty (okolice Teatru im. J. Słowackiego)fot. S. Stachowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, Planty (okolice ul. Poselskiej)fot. S. Stachowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, Planty w okolicy Collegium Novum (S. Mucha, ok. 1935)fot. S. Stachowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków, Planty — pomnik Mikołaja Kopernika fot. S. Stachowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Wyspiański Stanisław, Planty o świcie — Muzeum Narodowe, Kraków fot. M. Studnicki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia