Kraków, kościół Klarysek pw. Św. Andrzeja.

fot. P. Jamski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Kraków, kościół Klarysek pw. Św. Andrzeja

architekci — m.in. Franciszek Placidi

fundator/ inicjator budowy — Władysław I Herman

daty — XI–XVIII w.

Najlepiej zachowana romańska świątynia zakonna w Polsce.

W południowej części obecnego krakowskiego Starego Miasta, w dawnej osadzie Okół, w końcu XI w. z fundacji księcia Władysława Hermana zbudowano okazały kamienny kościół. Romańska świątynia pierwotnie miała być bezwieżową bazyliką, pozbawiona transeptu i o wyraźnych cechach obronnych. W trakcie robót projekt uległ modyfikacji, fasadę ujęto w dwie wysokie wieże, a wschodnie przęsło naw przekształcono w transept. Tylko kilka budowli na ziemiach polskich w takim stopniu zachowało pierwotny romański charakter. Kościół wzniesiono z kamiennych ciosów, przetrwała w nim pierwotna dekoracja zewnętrza, zwłaszcza piękne biforia w ośmiobocznych wieżach. Przy świątyni powołano kapitułę kolegiacką.

W 1316 kościół przekazano konwentowi klarysek ze Skały po Ojcowem. Wnętrze dostosowano do potrzeb zakonu. Zbudowano chór dla sióstr i gotyckie oratorium (obecnie zakrystia) dla opiekujących się klasztorem franciszkanów. W latach 1693–1702 dokonano wielkich zmian w wyglądzie budowli. Powstał nowy portal północny, przesklepiono ślepą kopułą pierwsze przęsło nawy. Znakomitą dekorację stiukową wykonał Baldassare Fontana. Reliefy te ukazują m.in. apoteozę św. Klary i sceny z życia polskiej księżnej i klaryski, bł. Salomei. W połowie XVIII w. architekt biskupów krakowskich Francesco Placidi wzniósł okazały ołtarz główny z czarnego marmuru. Ambona otrzymała kształt łodzi. Wieże zwieńczyły wysokie, barokowe hełmy.

Po II wojnie światowej pod kierunkiem Stefan Świszczowskiego przeprowadzono gruntowną reromanizację, wydobywają spod późniejszych przebudów pierwotne XII-wieczne elementy.

Kraków, kościół Klarysek pw. Św. Andrzeja .