żydowska literatura,
literatura obejmująca piśmiennictwo w językach hebrajskim (hebrajska literatura) oraz jidysz (jidysz literatura);
żydowska literatura
Encyklopedia PWN
w Polsce, w okresie 20-lecia międzywojennego, odrębnym zjawiskiem artystycznym i kulturowym była literatura polsko-żydowska, tworzona przez Żydów w języku pol.; tematyką żydowską oraz identyfikacją nar. i kulturową autorów wyróżniała się z pol. piśmiennictwa, była przeznaczona dla polskojęzycznych żydowskich czytelników. Na powstanie tej literatury wpłynęły zmiany społ.-kult. w środowiskach żydowskich, najważniejszą rolę odegrała akulturacja, a w pierwszym rzędzie postępująca gwałtownie językowa polonizacja i rozwój nowoczesnej świadomości nar.; podstawy instytucjonalne stworzyła dla niej wysokonakładowa polskojęzyczna prasa żydowska, gł. syjonistyczna, wychodząca w największych ośr. pol.-żydowskiego życia lit. — Lwowie, Krakowie, Warszawie; do najważniejszych pism należały: „Chwila” (1919–30), „Nowy Dziennik” (1918–39), „Nasz Przegląd” (1923–39), „Opinia” (1933–35), „Nasza Opinia” (1935–39); w 1. poł. lat 30. nastąpił najbujniejszy rozwój literatury, zostały ogłoszone manifesty lit. (R. Brandstaetter, M. Szymel, A. Madler — 1933) i odbyła się szeroka dyskusja nad charakterem twórczości pol.-żydowskiej, jej miejscem w zmieniającej się kulturze żydowskiej oraz rolą polszczyzny w żydowskim życiu; wśród form lit. dominowała liryka (Szymel, Brandstaetter, S. Pomer, A. Eker), znacznie skromniejszy był dorobek prozatorski (gł. edukacyjna powieść syjonistyczna: J. Appenszlak, B. Zimmermann, Madler), najsłabiej zaś prezentował się dramat; dominowały tematy z życia społeczności żydowskiej, w tym także problemy tradycyjnego wschodnioeur. stylu życia Żydów, kwestie syjonizmu i Palestyny; krytykę lit. uprawiali m.in.: Ch. Löw (L. Przemski), I. Berman, W. Fallek. Niezależnie od zakorzenienia w świecie wartości i wzorów żydowskich, literatura pol.-żydowska była powiązana z literaturą pol. — poezja formowała się w przeważającej mierze w kręgu Skamandra, a programy pisarskie autorów pol. pochodzenia żydowskiego miały kluczowe znaczenie dla samookreślenia się pol.-żydowskich twórców, istniały instytucjonalne silne związki z pol. życiem lit. (prasa, wydawnictwa, krytyka, cenzura); piśmiennictwo pol.-żydowskie docierało do pol. czytelników, a na jego ukształtowanie wywarł wpływ narastający w 20-leciu antysemityzm kult. i walka z „obcymi” prowadzona przez krytykę o orientacji nacjonalistycznej. Kres literaturze pol.-żydowskiej w Polsce przyniósł Holocaust, jej kontynuację współcz. stanowi polskojęzyczna literatura w Izraelu (I. Fink, L. Lipski). Ze względu na swój kulturowo heterogeniczny charakter literatura pol.-żydowska stanowi, zarówno część wielojęzycznego piśmiennictwa żydowskiego, jak też integralną część pol. literatury.
