żupan

żupan

[wł. < arab.],

wywodzący się ze wschodniego kaftana ubiór męski, stanowiący wraz z kontuszem podstawowy zestaw pol. szlacheckiego ubioru nar.;

używany w Polsce od XVI w.; żupan bywał różnej długości, z kołnierzem podniesionym lub niskim, zawsze z przodu zapinany na guzy, guziki lub haftki, i długimi, na ogół dość wąskimi rękawami. Żupany szyto z różnych tkanin, zależnie od zamożności właściciela (m.in. z sukna, jedwabiu, tkanin litych); bogata szlachta nosiła drogie żupany karmazynowe (stąd nazywano ich karmazynami), szlachta biedna — z szarej, nie barwionej wełny (stąd szlachta szaraczkowa), mieszczanie — z tkaniny wykonanej z łyka konopnego (stąd łyki, łyczkowie). W XIX w. żupan stał się częścią niektórych ubiorów ludowych.