zmiana kulturowa

zmiana kulturowa,

proces związany z wszelkimi zjawiskami kulturowymi, polegający na pojawieniu się i rozprzestrzenianiu albo zaniku lub zmianie statusu elementów materialnych i symbol. danego społeczeństwa; pojęcie „zmiana kulturowa” jest także stosowane na określenie procesów powstawania, rozwoju i zaniku poszczególnych, zlokalizowanych geograficznie kultur.

Wszystkie kultury są zarówno podatne na zmiany, jak i wykazują tendencje zachowawcze (tradycja); w ich obrębie zachodzą dynamiczne procesy prowadzące do akceptacji nowych technologii i idei, jednocześnie sfera kultury symbol. (kultura) jest bardziej zachowawcza i stabilna. Istnieją 3 gł. źródła presji innowacyjnej odpowiedzialne za procesy z.k. i opór wobec niej — wynikające z impulsów wewnątrzspoł., jako rezultat kontaktu między społeczeństwami i związane ze środowiskiem naturalnym. W pierwszym przypadku proces zmian polega na wynalazczości natury technol. i ideol., a w rezultacie zastąpienia dotychczasowych wzorów kultury ich nowymi formami. Proces z.k. wynikającej z kontaktu między społeczeństwami przybiera postać dyfuzji, akulturacji lub transkulturacji. Dyfuzja polega na zapożyczaniu przedmiotów i idei jednej kultury oraz ich adaptację w innej; od końca lat 80. XX w. gł. stymulatorem z.k. jako procesu dyfuzji są zjawiska ekon. oraz kulturowej globalizacji. Akulturacja występuje wówczas, kiedy elementy obcej kultury zastępują tradycyjne wzory kulturowe danego społeczeństwa i zmieniają sposób życia i myślenia jego członków, np. sytuacja ludów tubylczych obu Ameryk, poddanych presji zaadoptowania wzorów kultury euroamerykańskiej. Transkulturacja obrazuje sytuację jednostki, która decyduje się żyć w społeczeństwie innym niż to, z którego się wywodzi i jest zmuszona do zaakceptowania jego kultury, np. imigranci, którzy uczą się języka kraju goszczącego i przyjmują jako swoje istniejące w tamtejszym społeczeństwie wzory kultury. Całościowo pojmowana z.k. może także wynikać ze zmian środowiska naturalnego, np. kurczenie się zasobów naturalnych jako źródła energii skutkuje wynalazczością w dziedzinie nowych technologii, poszukiwaniem alternatywnych źródeł energii itd. To z kolei wywołuje określone reakcje społ. i prowadzi np. do zmian w świadomości ekol., a także do kształtowania się nowych ruchów społ. (np. Zieloni).