sprzęgło

sprzęgło,

zespół części maszyn służący do łączenia wałów i przenoszenia momentu obrotowego bez stałej zmiany jego wartości i kierunku.

W s. rozróżnia się człon czynny (napędzający) osadzony na wale czynnym, człon bierny (napędzany) osadzony na wale biernym oraz łącznik obu członów; jeżeli łącznikiem jest ciało stałe jest to s. mechaniczne, jeżeli ciecz — hydrodynamiczne, jeżeli siły pola elektromagnetycznego — elektromagnetyczne. S. mające człony stale ze sobą połączone nazywa się s. stałym, a o członach łączonych i rozłączanych — s. rozłącznym (które może być sterowane — czyli włączalne, albo samoczynne); wśród s. stałych rozróżnia się m.in.: s. sztywne (nie pozwalają na wzajemne ruchy łączonych wałów; s.: tulejowe, łubkowe, tarczowe), s. przegubowe (do łączenia wałów o osiach przecinających się pod kątem, końce wałów są połączone za pośrednictwem przegubów Cardanas), s. podatne, czyli sprężyste (zawierają elementy sprężyste umożliwiające względny obrót wału biernego w stosunku do czynnego, zależny od przenoszonego momentu), S. włączalne są sterowane (mechanicznie, hydraulicznie, pneumatycznie, elektrycznie) i służą tylko do łączenia i rozłączania członów, są używane np. w  samochodach; są wśród nich s. cierne (przenoszą ruch wskutek tarcia między członami, np. s. tarczowe, wielopłytkowe), wieloząbkowe i zębate. S. bezpieczeństwa mają za zadanie samoczynne rozłączanie wałów przy nadmiernym obciążeniu.