ślimaki

ślimaki, brzuchonogi, Gastropoda,

najliczniejsza i najbardziej zróżnicowana gromada mięczaków, z podtypu muszlowców;

obejmuje ponad 100 tys. gat. (w Polsce ok. 200), bardzo zróżnicowanych pod względem budowy i biologii; ciało większości gat. osłonięte pojedynczą muszlą, najczęściej spiralnie zwiniętą (zwykle prawoskrętną), z 1 otworem, niekiedy zamykanym specjalną pokrywką (wieczkiem) — rogową lub wapienną; u niektórych muszla zredukowana lub jej brak; muszla jest wytworem fałdu skórnego, tzw. płaszcza, tworzącego nadto zagłębienie zw. jamą płaszczową, mieszczącą skrzela; w budowie ciała można wyróżnić głowę (z 1 lub 2 parami czułków i parą oczu), nogę z płaską podeszwą (np. u skrzydłonogów — zmodyfikowana) i worek trzewiowy (mieszczący narządy wewn.), u ślimaków wytwarzających muszlę ukryty w muszli. Cechą charakterystyczną budowy ślimaka jest asymetria, będąca wynikiem skomplikowanych procesów rozwojowych, wyrażająca się spiralnym skręceniem worka trzewiowego i muszli oraz redukcją niektórych narządów (np. skrzeli, nerek) z jednej strony ciała; żywią się pokarmem roślinnym lub zwierzęcym, także formy drapieżne; do rozcierania pokarmu służy chitynowa szczęka i tarka, uzbrajająca język; jajorodne, rzadko jajożyworodne; w rozwoju larwa weliger, u gat. pierwotnych typu trochofory, u ślimaków płucodysznych rozwój prosty; zamieszkują morza, wody słodkie i lądy. Rozróżnia się 3 podgromady: przodoskrzelne (Prosobranchia) — jama płaszczowa skierowana do przodu, skrzele leży przed sercem, muszla zamykana wieczkiem; w większości mor. (np. porcelanki, rozkolce), niektóre słodkowodne (np. żyworódka); tyłoskrzelne (Opisthobranchia) — skrzele leży za sercem, muszla często uwsteczniona, formy mor. (np. skrzydłonogi); płucodyszne (Pulmonata) — funkcję oddechową pełni unaczyniony nabłonek jamy płaszczowej; gł. formy lądowe (np. pomrowy, winniczek) lub wtórnie wodne (np. błotniarkowate, zatoczki).

Ślimak zaroślowy (Arianta arbustorum)