pismo
 
Encyklopedia PWN
pismo,
system znaków służący do utrwalenia lub zastąpienia języka mówionego przez zapis.
Przed powstaniem właściwego pisma jego funkcje częściowo spełniały: 1) znaki własności, 2) kipu Indian — zespoły sznurów z węzłami, służące do utrwalania wiadomości, 3) aroko — symbol. listy muszelkowe plemion murzyńskich. Właściwe pismo rozwinęło się z piktografii, przedstawień obrazkowych, których przykładem jest pismo Czejenów i Czerokezów z Ameryki Północnej, pismo Jukagirów, z północnej Syberii oraz hieroglify staroegipskie, gdzie znaki-słowa wiążą się z określonymi pojęciami, tworząc pismo ideograficzne. Wprowadzenie do piktografii notacji dźwięków stworzyło pismo ideograficzno-fonetyczne. Do pisma tego rodzaju zalicza się: egipskie hieroglificzne i hieratyczne, pismo Majów i Azteków, pismo klinowe z Mezopotamii: sumeryjsko-akadyjskie (od końca IV tysiąclecia p.n.e.), pismo hieroglificzne luwijskie (od ok. 1500 p.n.e.); ten typ prawdopodobnie reprezentowały nie odczytane pismo protoindyjskie z doliny Indusu i hieroglify kreteńskie oraz pismo chińskie, zaświadczone od XV w. p.n.e. jako system rozwinięty. Do pism sylabicznych należały: staroperskie, klinowe, kreteńskie linearne A i B, cypryjskie, a także pismo japońskie, które rozwinęło się z chińskiego. Pismo alfabetyczne — którego poszczególnym znakom, literom, odpowiadają określone dźwięki mowy — ukształtowało się w 2. połowie II tysiąclecia p.n.e. na terytorium zachodniej Syrii lub Palestyny; najstarsze są teksty klinowe ugaryckie, inskrypcje protosynajskie i palestyńskie. Z pisma spółgłoskowego północnosemickiego rozwinęło się m.in. pismo greckie, w którym wprowadzono pełną notację dla samogłosek przez dodanie nowych liter. Ten sposób notacji, jako najprostszy i najdoskonalszy, rozszerzył się poprzez pismo greckie i łacińskie na cały niemal świat. Na podstawie pisma greckiego powstały pisma słowiańskie — głagolica i cyrylica oraz pisma ormiańskie i gruziński; z pism semickich największy zasięg miało pismo aramejskie, od którego pochodzą pisma: nestoriańskie, pahlawi, kharoszthi oraz sogdyjskie i pochodne od niego ujgurskie. Nowsze pismo semickie — wschodniosyryjskie (nestoriańskie), hebrajskie, arabskie wprowadziły notacje dla samogłosek w postaci kropek, kresek, kółek (w zachodniosyryjskim w postaci greckich liter samogłoskowych), umieszczonych nad lub pod znakami spółgłoskowymi. Inny typ wokalizacji realizowano w pismach neosylabicznych, np. w piśmie ind. i w piśmie etiopskim, w których znak spółgłoskowy ma wartość sylaby z samogłoską a; inne samogłoski notuje się nad znakiem podstawowym. Współcześnie powstały nowe systemy, pismo dla języków Indian, np. Czerokezów i Kri, systemy pisma Eskimosów, w Afryce — pismo wai (ideograficzne) oraz somalijskie (alfabetyczne). Opracowano też pismo sztuczne dla celów naukowych, np. jednolity zapis fonetyczny dowolnego języka, czyli alfabet Międzynarodowego Stowarzyszenia Fonetycznego (International Phonetic Association); metodę wizualizacji akustycznej sygnału mowy za pomocą spektrografu dynamicznego (Visible Speech).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia