piłka nożna

piłka nożna, futbol ,

dyscyplina sportowa, zespołowa gra rozgrywana na boisku przez 2 drużyny po 11 zawodników (w tym bramkarz);

celem gry jest umieszczenie piłki w bramce przeciwnika za pomocą nóg, głowy lub innych części ciała (klatka piersiowa) z wyjątkiem rąk; rozgrywana na trawiastym boisku o wymiarach 45–90 m × 90–120 m; w turniejach rangi mistrzostw świata lub poszczególnych kontynentów boiska nie powinny być większe niż 110 × 75 m i nie mniejsze niż 100 × 64 m (najczęściej 105 × 68); o zwycięstwie decyduje większa liczba zdobytych bramek (goli) — wstrzeleń piłki (obwód 68–70 cm, masa 410–450 g) do bramki (szer. 7,32 m, wys. 2,44 m); zasadniczy czas gry 2 × 45 minut; w meczach, w których musi zostać wyłoniony zwycięzca (m.in. mecze pucharowe), sędzia przedłuża czas gry o dogrywkę trwającą 15 min (jeżeli po tym czasie wynik będzie rozstrzygnięty — tzw. srebrny gol) lub 2 × 15 min bądź do zdobycia gola przez jedną z drużyn — tzw. złota bramka); gdy dogrywka nie przyniesie rozstrzygnięcia, o wyniku decydują rzuty karne, strzelane przez 5 wybranych zawodników każdej drużyny (w wypadku remisu strzelane aż do skutku). Najstarsze wzmianki o zabawach i grach przedmiotami przypominającymi dzisiejszą piłkę lub przedstawiające je ryciny i rysunki pochodzą z terenów Chin (220–206 p.n.e.), starożytnej Japonii, Grecji i Rzymu; legiony Juliusza Cezara, które podbiły Brytanię w I w. p.n.e., pozostawiły tam znaną w Rzymie grę, zw. harpastum; miała ona cechy wspólne z dzisiejszą piłkę nożną i rugby. W średniowieczu w różne odmiany gry w piłkę grano m.in. w Anglii, Francji i Włoszech.

Nowoczesna piłka nożna powstała w XIX w. w Wielkiej Brytanii; 1848 w Cambridge zostały spisane pierwsze zasady gry, ustalające liczbę graczy (15–20); 1857 założono w Sheffield pierwszy na świecie klub piłkarski. 26 X 1863 powstał w Londynie Angielski Związek Piłki Nożnej (The Football Association); 1904 powstała Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej (FIFA); od 1900 piłka nożna jest dyscypliną olimpijską (wyjątek 1932), a od 1930 rozgrywane są mistrzostwa świata — najważniejsze zawody w tej dyscyplinie sportu; 1954 powstała Europejska Federacja Piłki Nożnej (UEFA), która od 1956 organizuje międzynarodowe rozgrywki klubowe, a od 1960 mistrzostwa Europy. Najsłynniejszerozgrywki klubowe to Puchar Wyzwolicieli (Copa Libertadores, rozgrywany od 1960) w Ameryce Południowej oraz 3 rodzaje rozgrywek klubowych w Europie: Puchar Mistrzów Krajowych — rozgrywany od 1955, przekształcony 1992 w Ligę Mistrzów, Puchar Zdobywców Pucharów (rozgrywany 1960–99) oraz Puchar UEFA (1958–72 rozgrywany jako Puchar Miast Targowych); od sezonu 1999/2000, po likwidacji przez UEFA Pucharu Zdobywców Pucharów, kluby które zdobyły krajowe puchary, uczestniczą w rozgrywkach o Puchar UEFA; od 1960 o Puchar Interkontynentalny walczą triumfatorzy turnieju o Copa Libertadores i klubowi mistrzowie Europy. Piłka nożnajest obecnie jednym z najpopularniejszych sportów na świecie; coraz więcej sympatyków zyskuje także piłka nożna kobiet (od 1991 mistrzostwa świata) oraz halowa piłka nożna 5-osobowa (od 1989 mistrzostwa świata).

Na ziemiach polskich piłka nożna rozwija się od przełomu XIX i XX w.; pierwszy udokumentowany mecz piłkarski na ziemiach polskich rozegrano 14 VII 1894 we Lwowie; 1903 powstał pierwszy klub piłkarski Czarni Lwów (pierwotnie Sława Lwów), 1904 — Pogoń Lwów, 1906 — Cracovia i Wisła Kraków; 1911 utworzono w Galicji Polski Związek Piłki Nożnej należący do austriackiego związku piłkarskiego; 1919 powstał Polski Związek Piłki Nożnej (PZPN) obejmujący wszystkie tereny niepodległej Polski; od 1921 są organizowane mistrzostwa Polski; reprezentacja Polski startowała 7-krotnie w finałach mistrzostw świata (1938, 1974 — 3. miejsce, 1978, 1982 — 3. miejsce, 1986, 2002, 2006), raz na mistrzostwach Europy (2008) oraz 7-krotnie na igrzyskach olimpijskich zdobywając mistrzostwo (1972) i 2-krotnie wicemistrzostwo (1976, 1992).