pasowanie

pasowanie

[niem.],

techn. charakter współpracy 2 połączonych elementów maszyn;

rodzaj pasowania zależy od wymiarów granicznych elementów, określonych przez odchyłki (tolerancja). Rozróżnia się p. luźne, gdy podczas współpracy wałka i otworu występuje zawsze luz, p. mieszane — gdy powstaje luz lub wcisk, i p. ciasne — gdy jest możliwy tylko wcisk. Luzy i wciski graniczne oblicza się na podstawie wymiarów granicznych otworu (wymiar dolny A_o, wymiar górny B_o) i wałka (A_w, B_w): luz największy L_max = B_o – A_w, luz najmniejszy L_min = A_o – B_w; wcisk największy W_max = B_w – A_o, wcisk najmniejszy W_min = A_w – B_o. Praktycznie luzy i wciski oblicza się bezpośrednio z odchyłek otworu i wałka. Znormalizowany układ p. przewiduje 2 zasady: stałego otworu (najczęściej stosowaną), wg której różne p. uzyskuje się kojarząc otwór o ustalonym polu tolerancji (otwór podstawowy: dolna odchyłka zerowa) z wałkiem o odpowiednio dobranym polu tolerancji, oraz stałego wałka, wg której wałek ma ustalone pole tolerancji (wałek podstawowy: górna odchyłka zerowa), a odpowiednio dobiera się pole tolerancji otworu. Sumę tolerancji skojarzonego otworu i wałka nazywa się tolerancją p. Pojęcie p. uogólnia się często na skojarzenia innych elementów, nie mających przekroju okrągłego (np. rowka i wpustu). Zastosowanie właściwego p. (czyli odpowiedniego tolerowania skojarzonych elementów) podczas konstruowania maszyny jest istotne ze względów techn. (prawidłowe działanie) i ekon. (koszty wytwarzania i eksploatacji). Pierwsze próby normalizacji p. podejmowano już w końcu XIX w. Obecnie ustala się jedynie ogólne zasady wyboru p. z wykorzystaniem znormalizowanych układów tolerancji.