orka

orka,

roln. podstawowy zabieg w systemie uprawy płużnej roli, wykonywany za pomocą pługa odkładnicowego;

podczas orki pług odcina pasy roli (skiby) od calizny, podnosi je i odwraca całkowicie lub częściowo, jednocześnie kruszy i miesza oraną warstwę roli; orka zapoczątkowuje przygotowywanie gleby do siewu i sadzenia roślin uprawnych; służy także do przykrycia (wprowadzenia) i wymieszania z glebą nawozów org. i miner., resztek pożniwnych, słomy, do zwalczania chwastów (zwłaszcza trwałych) i szkodników roślin; powoduje wydobycie do warstw powierzchniowych gleby przemieszczonych głębiej cząstek koloidalnych i składników pokarmowych oraz przyspiesza ich mineralizację; orka, spulchniając warstwę orną, polepsza stosunki wodno-powietrzne gleby, poprawia jej zdolność do zatrzymywania i gromadzenia wody opadowej, zwiększa objętość gleby o 30–50%, w zależności od głębokości orki i rodzaju gleby. Orki dzieli się na: płytkie (8–12 cm), średnie (12–20 cm), głębokie (25–35 cm) i pogłębione (głębsze niż 30–35 cm); na jakość wykonanej orki wpływa stosunek głębokości do szerokości skiby — w orce płytkiej (podorywka) stosunek ten wynosi 1 : 2,3; w przedzimowej orce głębokiej (ziębla) wysztorcowanie skib osiąga się przy stosunku 1 : 1,1; średniej głębokości są przeważnie orki przedsiewne, np. pod rośliny ozime, wykonywane w wąskie skiby, na 3–5 tygodni przed siewem, także pod rośliny jare późno siane (np. kukurydza), oraz orki nie poprzedzone podorywką, tzw. razówki, np. pod rośliny wysiewane bezpośrednio po zbiorze wcześnie dojrzewających zbóż; orka przedsiewna wiosenna, pod rośliny jare wcześnie siane, jest stosowana w razie niewykonania orki przedzimowej, także na glebach zlewnych, które uległy zbiciu, po łagodnej i obfitującej w roztopy zimie; orką średniej głębokości przyoruje się obornik wiosną; jesienią przeprowadza się w tym celu tzw. orkę odwrotkę, na 2–3 tygodnie przed orką przedzimową. Orkę wykonuje się różnymi technikami: w składy (na polach o kształcie kwadratowym lub prostokątnym położonych na terenach równinnych), w figurę (na polach nieforemnych i małych) i orkę jednostronną (w terenie górskim). Obecnie orkę wykonuje się najczęściej wieloskibowymi pługami odkładnicowymi zawieszanymi i wieloskibowymi pługami obracalnymi lub wahadłowymi. Orkę zaczęto stosować ok. 4000 lat p.n.e.; była to orka prymitywna (bez odwracania skiby), wykonywana za pomocą drewn. radła ciągnionego przez woły; częściowe odwracanie skiby umożliwia socha.