neolityczne górnictwo,
archeol. odsłanianie kopalin użytkowych zalegających pod powierzchnią ziemi poprzez drążenie jam, szybów lub sztolni;
neolityczne górnictwo
Encyklopedia PWN
dotyczy m.in. surowców krzemiennych, niekrzemiennych surowców skalnych (m.in. amfibolitów, serpentynitów), miedzi, bursztynu, barwników mineralnych; najstarsza forma górniczej eksploatacji krzemienia to przypowierzchniowe płytkie rozgrzebiska, stosowane np. w Polsce przez ludność kultury ceramiki wstęgowej rytej przy wydobywaniu buł podkrakowskiego krzemienia jurajskiego ok. 4500 p.n.e. (stosowana także później na Kujawach przy eksploatacji bruków morenowych); rozwinięcie tej metody to eksploatacja złóż tzw. szybami otwartymi o kilkumetrowej średnicy i głęb. 4–5 m (Sąspów k. Krakowa, Tomaszów k. Radomia, Przedgórze Sudeckie — Jańska Góra k. Jordanowa Śląskiego, gdzie wydobywano serpentynit); rozwinięty typ kopalni głębinowej o konstrukcji szybowo-chodnikowo-komorowej, o głęb. do 10 m, znany jest z Krzemionek, mający analogie m.in. w Anglii (Grime’s Graves), Holandii (Rijckholt-Saint Geertruid), Belgii (Spiennes); narzędzia górnicze to kilofy z rogu jelenia, piki krzemienne, kliny drewniane i łopaty kościane; metodami górniczymi wydobywano również rudy miedzi; najstarsze eur. kopalnie tego surowca (V tysiąclecie p.n.e.) znane z terenów Bułgarii (Ajbunar k. Starej Zagory) oraz Serbii (Rudna Glava), a także z terenów Austrii (rejon Salzburga); rozbudowany system kopalniany odkryto w pobliżu Mitterbergu (32 szyby powiązane chodnikami i wyrobiskami); miedź w postaci dużych samorodków o zawartości 90% Cu wybierano w górach Mátra na Węgrzech; z kolei bursztyn zbierany na mor. brzegu nie zaspokajał zapotrzebowania na ten surowiec; bardziej efektywnym było wydobywanie bursztynu kopalnego, zalegającego w pasie północnopol. na głęb. 1–3,5 m; metodą górniczą wydobywano hematyt na Dolnym Śląsku k. Lewina Kłodzkiego i Jawora, stosowano go jako czerwony barwnik.
Włodzimierz Wojciechowski
Bibliografia
Człowiek i środowisko w pradziejach, red. J.K. Kozłowski, S.K. Kozłowski, Warszawa 1983;
W. Wojciechowski Neolityczne górnictwo dolnośląskich serpentynitów w świetle badań wykopaliskowych na Jańskiej Górze, „Przegląd Archeologiczny” 1984 t. 31;
5000 Jahre Feuersteinbergbau, red. G. Weisgerber, Bochum 1980.
