narzędzie

narzędzie,

przedmiot lub proste urządzenie bezpośrednio oddziałujące na inny przedmiot, który w wyniku wykonywania przez człowieka lub maszynę jakiejś pracy ma ulec zmianie, np. zmienić kształt, wymiary, położenie;

wyodrębnia się n. kowalskie, stolarskie, krawieckie, itp.; w zależności od obrabianego materiału n. dzieli się na n. do metali (np. skrawające), materiałów plast. (np. kuźnicze), drewna i in.; w zależności od rodzaju napędu rozróżnia się: n. ręczne i maszyn. (do pracy na obrabiarkach). Szczególnym rodzajem n. ręcznych są elektronarzędzia — których ruchy robocze są wynikiem działania małych silników elektr., a człowiek tylko podtrzymuje n. (np. wiertarka elektr.), lub n. przenośne z napędem pneumatycznym. Wykształciły się n. uniwersalne i n. specjalne — przeznaczone do wykonywania określonych operacji technol. lub pomiarów. Celowe wytwarzanie n. należy do cech wyróżniających człowieka spośród innych istot żywych (chociaż niektóre zwierzęta, np. szympansy, potrafią wykorzystywać proste n.). Najwcześniejszymi n. były odpowiedniego kształtu kije, kamienie itp., następnie zaczęto n. nadawać pożądane formy; pierwotne n. były wykonywane z kości i rogów zwierząt, z drewna, kamienia (epoka kamienia); ok. 2000 p.n.e. zaczęto stosować n. miedziane i brązowe (epoka brązu), a ok. 1000 p.n.e. — n. z żelaza kutego (epoka żelaza).