miejsca masowych straceń

miejsca masowych straceń,

miejsca, gdzie okupanci niem. w czasie II wojny światowej (1939–45) dokonywali masowych egzekucji

zazwyczaj były to miejsca odosobnione (m.in. lasy, żwirownie, forty), a także ulice miast. Egzekucje były następstwem zbrodniczej działalności licznych ogniw aparatu okupacyjnego, zwłaszcza SS i policji (Einsatzgruppen, gestapo, Kripo, załóg obozów i więzień), paramilitarnych organizacji mniejszości niem. (Selbstschutz, Freikorps), działających pod osłoną i przy uczestnictwie Wehrmachtu. Aktom terroru władze niem. starały się nadać pozory legalności, wydając rozporządzenia, wprowadzając karę śmierci za niemal każdy przejaw oporu czy nieposłuszeństwa wobec okupanta. Pierwszych zbiorowych morderstw dokonali oficerowie i żołnierze Wehrmachtu IX 1939; m.in. w Ćwiklicach pod Pszczyną zabito ponad 220 jeńców: zdrowych zastrzelono, a rannych zmiażdżono gąsienicami czołgów, w Ciepielowie zastrzelono 300 jeńców, w Śladowie zastrzelono i utopiono w Wiśle ponad 300 jeńców i cywilów (w tym dzieci), we wsi Urycze spalono żywcem 100 jeńców. W pierwszych miesiącach okupacji najwięcej masowych egzekucji Niemcy dokonali na Pomorzu, w Wielkopolsce i Górnym Śląsku, następnie w Warszawie, na Lubelszczyźnie, w dystrykcie radom., Ciechanowie, Nowym Sączu, Zakopanem, od 1941, po zajęciu terenów wschodnich II RP także we Lwowie, Stanisławowie, Krzemieńcu, Wilnie, Białymstoku; miejscami masowych straceń była również znaczna część hitl. obozów i więzień; większości zbiorowych morderstw dokonano potajemnie; miały miejsce również masakry ludności wiejskiej (pacyfikacje) oraz egzekucje publiczne, często na oczach spędzonej pod przymusem ludności, m.in. 27 XII 1939 w Wawrze, 31 VII 1940 w Olkuszu, 20 III 1942 w Zgierzu, liczne 1942–44 w Warszawie, 27 V 1944 w Krakowie. Początkowo, w euforii zwycięstwa, naziści fotografowali się na tle zwłok ofiar, później, po klęskach na frontach, usiłowali zatrzeć ślady zbrodni, wykopując i niszcząc ciała pomordowanych (Sonderaktion 1005). Znane miejsca masowych straceń to m.in.: tzw. warszawski pierścień śmierci (Palmiry), Firlej k. Radomia, zamek w Lublinie, cmentarz żydowski w Nowym Sączu, żwirownia Mniszek k. Świecia, lasy: Szpęgawski oraz pod Karolewem, Piaśnica Wielka k. Wejherowa, Lućmierz k. Łodzi, Lasy Rożnowskie k. Obornik, Białuty k. Działdowa, Krępiec k. Lublina, Buczyna k. Tarnowa, Giełczyn k. Łomży, Wilczy Grunt k. Białegostoku, lasy k. Gniewkowa, Tryszczyn k. Bydgoszczy. Zatarcie wielu śladów zbrodni i wymordowanie ich świadków spowodowało, że ustalenie kompletnych danych dotyczących m.m.s. i liczby ofiar nie jest możliwe.

Stanisław Kania