krzyż orderowy

krzyż orderowy,

najczęściej stosowana odznaka orderów;

przejęty z krzyży naszywanych na płaszczach czł. zakonów rycerskich; pierwotnie wykonywany z kruszców, zdobiony szlachetnymi kamieniami, emaliami, noszony na łańcuchu, który z czasem zastąpiono wstęgami zakładanymi na szyję; w XVII i XVIII w., po podziale orderów na klasy, rozdział odznak na: krzyże wielkie, noszone gł. na wielkiej wstędze przez pierś i zawieszone u jej wiązania na biodrze; krzyże komandorskie — nieco mniejsze, noszone na wstędze węższej na szyi i krzyże kawalerskie, przypinane do lewej piersi na wstędze; w XIX w. pojawiły się tzw. krzyże oficerskie — odznaka tych samych rozmiarów co krzyż kawalerski, ale wyższej klasy, różni się barwą metalu, z którego jest wykonany (np. złoto zamiast srebra). W orderach są gł. stosowane formy krzyży: maltański, gr., łac.; godła na krzyżach mają związek z heraldyką państw., znajdują się na nich wizerunki św. patronów orderu, monogramy władców, daty ustanowienia, często dewiza orderu.