kareta
wytworny, 4-kołowy, resorowany pojazd zaprzęgowy;
[wł.],
kareta
Encyklopedia PWN
nadwozie w kształcie zamkniętego pudła, początkowo zawieszone na pasach lub łańcuchach, od połowy XVII w. — przeszklone, z kozłem, zawieszone na resorach w kształtcie szczypców raka (àl’écrevisse) i z rozworą zwaną łabędzią szyją (umożliwiała skręt przedniego podwozia); w 2. połowie XVIII w. konstruowano karety z resorami stojącymi (system à la Dalème), w końcu XVIII w. powszechnie stosowano resory w kształcie litery C, a w XIX w. resory eliptyczne, co pozwoliło na obniżenie zawieszenia pudła; osie początkowo grube, drewniane (sporadycznie, obok żelaznych, do początku XVIII w.), później tzw. osie na smar, olejowe i półolejowe, od końca XVIII w. często ze stali patentowanej. Kilkuwiekowa historia karet sprawia, że postęp techniczny wywarł na jej konstrukcję większy wpływ niż na inne pojazdy zaprzęgowe. Szata artystyczna karet przybierała różne formy zależne od wpływów (włoskich, francuskich, od końca XVIII w. — angielskich) i odpowiadała stylowi epoki; najdawniejsze były dość skromne, o ścianach obitych skórą lub aksamitem, dekorowane błyszczącymi ćwieczkami; w okresie baroku przeważało bogate zdobienie snycerskie, rzeźbione było nawet całe podwozie; od klasycyzmu ściany karety były dekorowane głównie malowidłami, a podwozia delikatnymi rzeźbieniami o motywach antycznych; moda na styl angielski wiązała się m.in. z solidnością wykonania i zdobieniem herbami właścicieli. Na przestrzeni wieków pudło karety przybierało różne kształty (np. prostopadłościenny, ściętego graniastosłupa, bombiasty). Zależnie od przewidywanej liczby pasażerów kareta nosiła różne nazwy: na 1 osobę soliterka, na 2 wizawka, bastarda, na 4 berlina, landara, na 2–3 coupé (najpopularniejsza). W Europie, a także w Polsce pierwsze pojazdy nazywane karetami (staropolskie — karetha) pojawiły się już ok. XIV w.
