junta

junta

[hụnta; hiszp., ‘komisja’, ‘rada’, ‘komitet wykonawczy’, ‘zebranie’, ‘zgromadzenie’] ,

nazwa lub człon nazwy wielu różnych organów kolegialnych w Hiszpanii i Ameryce Łacińskiej, także sprawujących władzę państwową, często (choć nie zawsze) w okresie rządów wojskowych.

W 1787–92 w Hiszpanii Najwyższa Junta (Rada) Państwa była pierwszą w kraju instytucją o charakterze nowoczesnego rządu; słowa „junta” używano często wobec władz ustanawianych w toku powstań lub w wyniku przewrotów; np. po agresji francuskiej 1808 powstały liczne junty regionalne i Najwyższa Junta Centralna, wrogie cesarzowi Napoleonowi I; 1936, po wybuchu wojny domowej, zbuntowani generałowie utworzyli Junty Obrony Narodowej (24 VII–1 X 1936) jako swój najwyższy organ, a generał F. Franco powołał podległą sobie Juntę Techniczną Państwa (1 X 1936–30 I 1938). W Ameryce Łacińskiej jedne z pierwszych junt pojawiły się na początku XIX w., podczas walk kolonii hiszpańskich o niepodległość, jako władza ustanowiona w wyniku spisku wojskowego; w XX w. junta oznaczała każdą grupę rządzącą, która doszła do władzy w wyniku przewrotu lub innymi metodami pozakonstytucyjnymi; oprócz junt wojskowych bywają cywilne; junty „legitymowano” zwykle przez regularne, choć fałszowane, wybory; pojawienie się junty jest zwykle sygnałem kryzysu systemu politycznego.