historia państwa i prawa

historia państwa i prawa,

nauka zajmująca się badaniem rozwoju instytucji publiczno-prawnych i prawa prywatnego od starożytności do czasów współczesnych.

Źródeł historii państwa i prawa należy szukać w funkcji doradczej wobec władców i ustawodawców, którym znawcy historii dostarczali wiedzy o dawnym prawie, a także w potrzebach jurysprudencji; wg niektórych historyków przedmiot historii państwa i prawa winien ograniczać się wyłącznie do badania prawa (w tym także wąsko rozumianego prawa ustrojowego). Duży wpływ na rozwój historii państwa i prawa miała historyczna szkoła prawa, uznająca, że prawo współczesne jest wytworem przeszłości narodu. Historia historii państwa i prawa jako nowa gałąź nauki powstała na początku XIX w.; zaczęła dążyć do dania obrazu całokształtu prawa danego narodu w jego historycznym rozwoju, a następnie do opracowania uniwersalnej historii państwa i prawa Wybitnymi przedstawicielami niemieckiej historii państwa i prawa byli oprócz F.C. Savigny’ego i K.F. Eichhorna, również E. Gans, L. Mitteis, R. Sohm; angielskiej — W. Blackstone, H. Maine, F. Maitland. W Polsce historii państwa i prawa rozwijała się od początku XIX w.; zapoczątkowali ją T. Czacki i J.W. Bandtkie, różniący się w poglądach nad pochodzeniem prawa polskiego i wywodzący je z praw obcych; J. Lelewel za cechę polską prawa uznawał gminowładztwo, czyli połączenie wolności politycznej z równością społeczną; jednak dopiero W.A. Maciejowski zastosował metodę historycznoprawną i zwrócił uwagę na swoistość prawa narodów słowiańskich; dokładne badanie prawa polskiego, oparte na źródłach, doprowadziło do rozkwitu historii państwa i prawa polskiego; najwybitniejszymi przedstawicielami tej nauki byli: R. Hube, A. Helcel, O. Balzer, B. Ulanowski, W. Abraham, S. Kutrzeba, M. Bobrzyński, P. Dąbkowski, J. Rafacz, a po II wojnie światowej: J. Bardach, B. Leśnodorski, J. Sawicki i A. Vetulani. Oprócz badań nad historii państwa i prawa polskiego w Polsce są prowadzone badania i wykłady uniwersyteckie dotyczące historii państwa i prawa powszechnego, przede wszystkim zachodnioeuropejskiego; do wybitnych przedstawicieli tej gałęzi historii państwa i prawa należą: R. Hube, S. Estreicher, A. Halban, M. Jedlicki, M. Sczaniecki i K. Koranyi.