głosy zwierząt,
dźwięki wydawane przez zwierzęta, będące w większości wytworem aparatu głosowego (wokalizacja) ;
głosy zwierząt
Encyklopedia PWN
(wokalizacja), którego fonacyjne działanie jest związane z przepływem powietrza w układzie oddechowym, lub aparatu dźwiękowego, będącego zmodyfikowanymi częściami ciała z wykształconymi dźwiękotwórczymi powierzchniami trącymi, u niektórych wspomagane przez rezonatory (np. worki głosowe otwierające się do jamy gębowo-gardzielowej u żab lub worki krtaniowe u małp czy samców jeleni); szczególnym przypadkiem jest wydawanie dźwięków przez niektóre ryby w wyniku wibracji różnych struktur, gł. pęcherza pławnego (kulbinowate, mruki) lub np. pasa barkowego (kur diabeł), kręgów (sumy) czy pokryw skrzelowych (głowacze). Dźwięki wytwarzane w aparacie głosowym są właściwe dla kręgowców, przede wszystkim dla płazów bezogonowych (żaby, rzekotki, ropuchy), niektórych gadów (gekony, krokodyle, niektóre żółwie, a także niektóre kopalne), dla ptaków i ssaków, przy czym u ptaków powstają w rozszerzeniu tchawicy, tzw. krtani dolnej (u pozostałych kręgowców w krtani); ptaki wydają ponadto dźwięki wywoływane podczas lotu wibracjami sterówek (np. „beczenie” bekasów) lub lotek (łabędź niemy, kaczki), a także uderzeniami dzioba (klekot bociana); ssaki natomiast dodatkowo tupią (królik), uderzają płaskim ogonem o np. wodę (bóbr) lub pięściami o klatkę piersiową (goryl). U owadów dźwięki najczęściej są wydawane za pomocą strydulacyjnego aparatu: świerszcze, turkucie i pasikoniki pocierają skrzydłem o skrzydło, szarańczaki zaś (szarańcza i koniki polne) — piłkami goleni o skrzydła; piewiki wydają najgłośniejsze dźwięki w świecie owadów za pomocą narządów „bębnowych”, w których drgająca błona dźwiękowa jest poruszana mięśniem; wyjątkowo tylko ćmy zmierzchnicy trupiej główki wydają piskliwe dźwięki, wciągając i wytłaczając powietrze z gardzieli przez specjalnie ukształtowany narząd, w którym funkcję strun głosowych pełni tzw. nadgębie; jeszcze innym przykładem jest brzęczenie skrzydeł samców komarów, które zwabiają samice.
Dźwięki wydawane przez zwierzęta służą porozumiewaniu się wewnątrz-, a niekiedy międzygatunkowemu (głosy ostrzegawcze czy grożenie); kwoka porozumiewa się ze swymi pisklętami jeszcze przed ich wykluciem się, samice krokodyli — z dziećmi — infradźwiękami (poniżej 16 Hz), podobnie słonie między sobą posługują się infradźwiękami, które rozchodzą się na wiele kilometrów (tak jak głos ptaka bąka); natomiast gryzonie, ryjówki oraz nietoperze posługują się ultradźwiękami (powyżej 16 kHz), które rozchodzą się na mniejszą odległość, ale pozwalają na dokładną lokalizację źródła; ultradźwięki mają zastosowanie w echolokacji u nietoperzy i delfinów; warto dodać, że motyle sówek, miernikowców i brudnicowatych „słyszą” je, dzięki czemu mogą uciekać przed łowcami, a ponadto same mogą też emitować ultradźwięki o znaczeniu dezorientującym.
Głosy ptaków i zwierząt można podzielić na głosy sygnałowe i śpiew. Pierwsze są krótkie, najwyżej 1–2-sylabowe, a ich gł. rolą jest ostrzeganie w razie niebezpieczeństwa i odstraszanie (także głuche węże „syczą” na napastnika); głosy ostrzegawcze są często podobne u różnych gat. zamieszkujących ten sam teren, mają więc znaczenie międzygatunkowe; u ptaków są niskie, terkocące, utrudniające lokalizację; taka sama jest rola szczekania stróżujących psów. Głos może służyć do zwoływania się, np. kwoka kurczęta lub ryby siebie w ławicę. Specjalne znaczenie mają głosy sygnałowe wydawane w czasie przelotu przez ptaki, zwłaszcza wędrujące nocą, także nie tworzące stad — głosy te ułatwiają synchronizację czasu przelotu i kierunku wędrówki; są one też częściej wydawane w warunkach złej pogody (np. mgły); wysokim głosem zwołują się ptaki dzienne np. do zaatakowania („nękania”) siedzącej sowy. Głos może spełniać ważną rolę np. w wabieniu partnera seksualnego (np. u świerszczy), u niektórych ssaków (np. jeleniowatych) — jako wyzwanie rywala, podobnie jak głosy tokujących głuszców i cietrzewi; zróżnicowane głosy ptaków mogą jeszcze komunikować strach, głód, obecność pokarmu, zadowolenie czy potrzebę towarzystwa. Wywoływanie hałasu może służyć podniesieniu swej rangi w stadzie, jak np. wśród szympansów. Śpiewem nazywa się u ptaków i ssaków głośną, nieprzerwaną wokalizację w postaci ciągów dźwięków zmiennych w wysokości, natężeniu i barwie, tworzących całość o określonej melodii; natomiast śpiew owadów i płazów składa się z szeregów jednakowych dźwięków, zróżnicowanych pod względem rytmu. Śpiewają zwykle samce, tak u ssaków (wyjce, gibony), jak i u ptaków, choć u nich wyjątkowo śpiewają także samice solo lub w duecie z partnerem (kureczka nakrapiana, perkozek). Śpiew, podobnie jak proste głosy ptaków (gdakania, poświstywania, gęgania, terkotania, trąbienia, skrzeczenia, pohukiwania itp.), może służyć różnym celom biol., jednak najważniejszym z nich jest oznaczenie terytorium i jego utrzymanie oraz wabienie samicy. Proste głosy są w pełni dziedziczone, śpiew bywa w różnym stopniu i w różny sposób także nabywany w czasie życia osobniczego, aż po naśladownictwo (np. szpak, gwarek, papugi). Dyscypliną zajmującą się głosami zwierząt jest bioakustyka.
Jerzy Andrzej Chmurzyński
