fungicydy

fungicydy

[łac.],

środki grzybobójcze,

substancje biologicznie czynne o działaniu grzybobójczym (należące do pestycydów), stosowane w ochronie roślin w celu zapobiegania chorobom wywoływanym przez grzyby patogeniczne bądź do zwalczania tych chorób;

są to najczęściej związki organiczne. Nazwą f. określa się również substancje grzybobójcze stosowane do ochrony drewna, tkanin, klejów, farb, lakierów, środków spożywczych. W ochronie roślin, ze względu na okres stosowania, rozróżnia się f. o działaniu ochronnym, zapobiegawczym (profilaktycznym), które należy stosować przed zakażeniem roślin, f. o działaniu interwencyjnym, hamujące infekcje, stosowane gdy nie wystąpiły jeszcze objawy choroby, i f. o działaniu leczn., które hamują już rozpoczęty proces chorobowy i mogą być stosowane nawet po pierwszych jego objawach. Ze względu na miejsce i sposób działania rozróżnia się f. o działaniu powierzchniowym — f. kontaktowe, pozostające na powierzchni rośliny, uniemożliwiające kiełkowanie zarodników grzybów (kontaktowe preparaty), i f. o działaniu układowym — f. systemiczne, wnikające do tkanek układów roślinnych i przemieszczające się w nich, uniemożliwiające proces infekcji i rozwoju choroby (systemiczne preparaty). Nowoczesne fungicydy odznaczają się dużą selektywnością — działają zwykle na jedno ogniwo w procesie życiowym wybranych gat. grzybów. Uodpornianie się grzybów na dany związek chemiczny lub ich grupę powoduje konieczność stosowania preparatów wieloskładnikowych, zawierających fungicydy o różnych mechanizmach działania, albo przemiennego stosowania preparatów jednoskładnikowych.

Fungicydy są wytwarzane w różnych formach użytkowych, m.in. proszku do sporządzania zawiesiny lub roztworu, koncentratu do wytwarzania emulsji, stężonej zawiesiny albo proszku do zaprawiania nasion. Stosuje się je do opryskiwania roślin, zaprawiania (odkażania) nasion, bulw, kłączy i cebulek roślin, do odkażania (dezynfekcji) gleby, pomieszczeń, narzędzi, a także do smarowania ran drzew i krzewów — fungicydy ułatwiają ich gojenie i zabezpieczają przed infekcją.

Najwcześniej używanymi fungicydami były siarka elementarna (stosowana od 1. poł. XIX w.), związki miedzi (ciecz bordoska) oraz nieorg., a później org. związki rtęci (ze względu na dużą toksyczność i kumulowanie się w organizmach ludzi i zwierząt wycofane w większości krajów, podobnie jak związki cyny). Dużym postępem było wprowadzenie związków org. (z grupy ditokarbaminianów, węglowodorów aromatycznych, ftalimidów); rozwój fungicydów nastąpił zwłaszcza w latach 70. XX w. po wprowadzeniu fungicydów systemicznych (f. benzimidazolowe, morfolinowe, pirymidynowe, piperazynowe, imidazolowe, triazolowe, fenyloamidowe, karboksyanilidowe).