ekshalacje wulkaniczne

ekshalacje wulkaniczne

[łac. exhalatio ‘wydychanie’],

wyziewy gazów i par wydobywające się z krateru i szczelin wulkanu przed erupcją i po niej, a także w czasie jej trwania, oraz ze stygnących pokryw wulkanicznych.

Składają się gł. z pary wodnej, ditlenku węgla, wodoru, siarkowodoru, ditlenku siarki, metanu, i in.; skład i temperatura e.w. zależą od składu magmy, rodzaju skał otaczających, odległości ekshalacji od krateru, oraz  od czasu, który upłynął od wybuchu wulkanu. Wśród e.w. rozróżnia się: fumarole, soffioni, solfatary i mofety (takimi terminami określa się również otwory, którymi wydobywają się te ekshalacje). E.w. występują niekiedy na dużych obszarach, np. w Dolinie Dziesięciu Tysięcy Dymów na Alasce (pow. ok. 4 tys. km²), gdzie wydziela się rocznie ok. 1250 tys. t chlorowodoru i 300 tys. t siarkowodoru, o temp. do 650°C. Produktami e.w. są różne minerały powstające wskutek sublimacji lub reakcji chem. zachodzących między ekshalacjami a atmosferą, skałami lub wodą mor.; znaczenie gosp. mają siarka rodzima i borany. Przenikanie gazów i produktów ich reakcji do wód gruntowych jest przyczyną powstania źródeł miner. pochodzenia wulkanicznego, także cieplic i gejzerów. Energia cieplna e.w. i gorących źródeł jest wykorzystywana do ogrzewania budynków oraz do produkcji energii elektr. (np. na Islandii, w USA, Meksyku, Japonii, Indonezji, na Filipinach i Nowej Zelandii)