Żywiec
 
Encyklopedia PWN
Żywiec,
m. powiatowe w województwie śląskim, w Kotlinie Żywieckiej, nad Sołą, u ujścia Koszarawy i nad Jez. Żywieckim, w sąsiedztwie Żywieckiego Parku Krajobrazowego.
Ludność miasta: ogółem — 31,2 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 611,6 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 51 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 19°13′E, szerokość geograficzna: 49°41′N
Prawa miejskie: nadanie praw — przeł. XIII i XIV w.
Oficjalne strony WWW: www.zywiec.pl
ośr. przem., handl. i obsługi ruchu turyst.; przemysł spoż., m.in. duży browar zakładów piwowarskich Żywiec SA, papierniczy, skórz., drzewny; ośr. regionu o zachowanych tradycjach lud. kultury żywieckiej (Tydzień Kultury Beskidzkiej, Przegląd Zespołów Obrzędowych „Żywieckie Gody”); turyst. baza noclegowa; nad jeziorem ośr. sportów wodnych; muzeum.
Historia. Miasto lokowane przed 1327 (po 1272) obok dawnej osady targowej w Starym Żywcu; własność książąt cieszyńskich, następnie oświęcimskich, od 1456 — Kazimierza IV Jagiellończyka, 1471 nadany P. Komorowskiemu, od 1624 należał do Wazów, od 1673 do Wielopolskich; w XVI–XVIII w. ośr. rzemiosła (piwowarstwo, gorzelnictwo, sukiennictwo) i handlu (miedzią, ołowiem, solą, drewnem); od 1626 zakaz osiedlania się Żydów (od XIX w. zamieszkiwali w okolicy Żywca); w XVII–XVIII w. w okolicach Żywca działalność zbójników góralskich; 1772–1918 w zaborze austr.; 1838–1939 należał do Habsburgów; w 2. poł. XIX w. rozwój przemysłu drzewnego, metal. i spożywczego. W 1856 zał. browar, 1870–1914 rozbudowywany i modernizowany; jeden z największych i najnowocześniejszych w Polsce; produkcja (kilka gat. piwa): 1857 — ok. 17,9 tys. hl, 1913 — ok. 135 tys. hl, 1929 — ok. 217,6 tys. hl; eksport do krajów zachodniej, środkowej Europy i Rosji. 1867–1975 i od 1999 siedziba powiatu; od 1878 połączenie kol., m.in. z Bielskiem; rozwój miasta (1811 — ok. 2,4 tys. mieszk., 1851 — ponad 3,5 tys.); w latach 20. XX w. przy browarze powstała kolonia mieszkalna. W czasie II wojny światowej Żywiec wcielony do Rzeszy; Niemcy deportowali ponad 20 tys. osób z Żywca i okolic (obóz przejściowy zał. 1940); jeden z gł. konspiracyjnych punktów przerzutowych na Słowację; w czasie działań wojennych 1945 browar częściowo zniszczony, po wojnie odbudowany i upaństwowiony; do Żywca przyłączono miejscowości: Sporysz, Zabłocie, Stary Żywiec.
Zabytki. Późnogot. konkatedra (1. poł. XV w. i 1515–42, nawa rozbudowana 1582–83, część sklepień 1641 i 1712), wieża z renes. galerią (1582–85, J. Ricci) i hełmem (1745), późnorenes. kaplica Komorowskich (1596–1608), dzwonnica (1723–24); kościół filialny Św. Krzyża z got. prezbiterium (przed 1428, rozbudowany 1679–90, wieża 1910); zamek powstał w XV w. (częściowo zachowane mury z 1. poł. XV w., rozbudowany po 1477), rozbudowa późnorenes. dla Komorowskich (ok. 1569–1571, 3 skrzydła z krużgankowym dziedzińcem) oraz dla Wielopolskich (1708–23, skrzydło południowe), gruntowna przebudowa dla Habsburgów, m.in. neogot. szata zewn. (2. poł. XIX w.); barok. zabudowania gosp. (1709); park geom. (1712–15), przekomponowany na krajobrazowy i powiększony w XIX w., Domek Chiński (poł. XVIII w.).
Bibliografia
, red. A. Przyboś, Materiały do dziejów miasta Żywca od XV do XVIII wieku, Żywiec 1957.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia