Węgierska Socjalistyczna Partia Robotnicza

Węgierska Socjalistyczna Partia Robotnicza (WSPR), Magyar Szocialista Munkáspárt,

partia komunistyczna rządząca na Węgrzech 1956–89;

wywodziła się z Komunistycznej Partii Węgier (KPW), utworzonej XI 1918 przez lewicowych działaczy partii socjaldemokratycznych i rewolucyjnych socjalistów; gł. przywódcy: B. Kun, O. Korvin, T. Számuely; KPW stanęła na czele rewolucji na Węgrzech 1919 (Węgierska Republika Rad); po upadku rewolucji rozpadła się; partia socjaldemokratyczna została legalnie zreorganizowana pod przywództwem prawicowych działaczy; KPW (sekcja Międzynarodówki Komunistycznej) działała nielegalnie. W czasie II wojny światowej uczestniczyła w ruchu antyfaszystowskim; od 1944 komuniści działali w utworzonym przez partie lewicowe Froncie Węgierskim. Po wojnie, pod nazwą Węgierska Partia Komunistyczna, u władzy w koalicji z partiami Frontu; od 1947 sprawowała rządy dyktatorskie; po połączeniu się VI 1948 z Węgierską Partią Socjaldemokratyczną zmieniła nazwę na Węgierska Partia Pracujących (WPP). Kierowana przez fanatycznie oddanego Stalinowi M. Rákosiego, stosując masowy terror, zaprowadziła na Węgrzech na przełomie lat 40. i 50. ustrój komunistyczny; X 1956 przeciwko jej rządom wybuchła rewolucja (węgierska rewolucja 1956); na przełomie października i listopada WPP zreorganizowała się, przyjmując nazwę WSPR, i po stłumieniu w listopadzie przez ZSRR rewolucji wróciła do władzy; w następnych latach WSPR pod przywództwem J. Kádára stopniowo odchodziła od polityki terroru; pragnąc pozyskać akceptację społeczeństwa przeprowadziła w połowie lat 60. reformy gospodarcze, które przyczyniły się do czasowej (do końca lat 70.) poprawy materialnych warunków życia na Węgrzech; narastające w latach 80. niezadowolenie społeczne spowodowane kryzysem gospodarczym skłoniło WSPR do zmian; 1988 odsunięto Kádára od władzy, tworząc dla niego honorowe stanowisko przewodniczącego partii; kierownictwo partii objęli działacze opowiadający się za reformami (I sekretarzem KC został K. Grosz); VI–IX 1989 odbyły się rozmowy przedstawicieli WSPR i działającej od 1987 opozycji; przyjęte wówczas ustalenia o przekształceniu Węgier w państwo demokracji parlamentarnej doprowadziły do rozłamu w liczącej 800 tys. osób WSPR; na XIV Zjeździe partii (X 1989) zwolennicy transformacji ustrojowej Węgier przekształcili WSPR w Węgierską Partię Socjalistyczną, przeciwnicy z Groszem na czele XII 1989 reaktywowali WSPR; do 1989 centralnym organem prasowym WSPR był dziennik „Népszabadság”.