Unamuno Miguel de, O poczuciu tragiczności życia, Encyklopedia PWN: źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy

Z jakiejkolwiek na to spojrzeć strony, zawsze okazuje się, że rozum staje naprzeciw naszego pragnienia osobowej nieśmiertelności i mu zaprzecza. Albowiem w gruncie rzeczy rozum jest wrogiem życia.

Intelekt jest rzeczą straszną. Skłania się on ku śmierci, podobnie jak pamięć skłania się ku nieruchomości. To co żywe, co całkowicie nie ustabilizowane i absolutnie indywidualne, jest w gruncie rzeczy niezrozumiałe. Logika zmierza do redukcji wszystkiego do tożsamości i do rodzajów, tak aby każde wyobrażenie posiadało jedną i tę samą zawartość w jakimkolwiek miejscu, czasie czy związku, jaki mógłby nam przyjść do głowy. A tymczasem nic nie jest tym samym w kolejnych momentach swojego istnienia. Moja idea Boga jest różna za każdym razem, kiedy ją myślę. Tożsamość, będąca śmiercią, jest dążeniem intelektu. Myśl szuka tego, co martwe, to bowiem, co żywe, wymyka się jej; bystry strumień chce ona zamrozić w lodowatą bryłę i zatrzymać. Aby zanalizować ciało, należy je uszkodzić lub zniszczyć. Aby zrozumieć coś, należy to zabić, unieruchomić w umyśle.

Nauka jest cmentarzem martwych idei, choćby z nich wyrastało życie. Także i robactwo żywi się trupami. Własne moje myśli, kłębiące się żwawo wewnątrz mego umysłu, oderwane od swego serdecznego korzenia, przelane na ów papier i utrwalone na nim w niezmiennych kształtach, są już trupami myśli. Jakże więc rozum miałby się otworzyć na objawienie życia? Jest to tragiczna walka, głębia tragedii, walka życia przeciw rozumowi. A prawda? Czy naprawdę przeżywa się ją, czy rozumie?

(Tłum.: Henryk Woźniakowski, wybór: Jan Tomkowski)

Komentarz:

Miguel de Unamuno: O poczuciu tragiczności życia

Hasło główne:

Życie ludzkie, cytaty

Hasła poprzednie:

Fryderyk Hölderlin: Czym ludzkie jest życie?...

Lucjusz Anneusz Seneka: [Niewola nie jest niczym uciążliwym...]

Maria Dąbrowska: Noce i dnie

Simone Weil: Z „Zeszytów”

Tomasz Mann: Czarodziejska góra

Święty Franciszek z Asyżu: Pieśń słoneczna, albo pochwała stworzeń