Thorvaldsen Bertel
 
Encyklopedia PWN
Thorvaldsen
[tọrwalsən]
Bertel Wymowa, ur. 13 XI 1768, Kopenhaga, zm. 24 III 1844, tamże,
rzeźbiarz duński czynny we Włoszech, zwany skandynawskim Michałem Aniołem.
Kalendarium
Urodził się 13 XI 1768 w Kopenhadze. Jeden z najwybitniejszych artystów okresu dojrzałego klasycyzmu. W 1789–93 studiował w akademii sztuk pięknych w Kopenhadze pod kierunkiem J. Wiedewelta i N.A. Abildgaarda. Jako absolwent uczelni, wyróżniony złotym medalem za płaskorzeźbę Świętych Piotr i Paweł uzdrawiający paralityka, został wysłany na stypendium do Rzymu (1793–96), gdzie spędził większą część życia (do 1838). Przebywał też na Malcie i 1797 w Neapolu. Od 1803 realizował zamówienia artystyczne płynące z Wielkiej Brytanii, Austrii, Danii, Niemiec, Rosji oraz Polski, do której podróżował na przełomie lat 20. i 30. XIX w. Od 1805 był profesorem akademii sztuk pięknych w Kopenhadze, a od 1808 członkiem Akademii Św. Łukasza w Rzymie.
Wybitny klasycysta
Artystyczna podróż do Włoch — studia starożytności, poznanie A. Canovy, a także dzieł A.J. Carstensa, miały istotny wpływ na jego twórczość. Rocznice swojego przyjazdu do Rzymu (8 III 1797) świętował jako „rzymskie urodziny”. Wykonywał dzieła o tematyce: mitologicznej (Jazon 1803, Wenus 1813–16, Hebe 1816, Ganimedes i orzeł 1817 — wszystkie Thorvaldsens Museum, Kopenhaga; Adonis 1808–32 — Neue Pinakothek, Monachium), historycznej (nieukończony fryz o długości 30 m przygotowany na zlecenie Napoleona I dla pałacu na Kwirynale w Rzymie — Wjazd Aleksandra Wielkiego do Babilonu 1812), rzeźby plenerowe (tzw. Lew z Lucerny, 1819; Amor tryumfujący 1819 i popiersie księcia Metternicha dla Wiednia), religijnej (wystrój rzeźbiarski kościoła NMP w Kopenhadze, m.in. posągi: apostołów i Chrystusa, 1821), pomniki (G. Byrona w Cambridge, 1829–35, Maksymiliana I w Monachium, 1833–35) oraz grobowce (papieża Piusa VII w Bazylice Św. Piotra w Rzymie 1824–31). Tworzył też liczne popiersia portretowe (np. hrabia Osterman-Tołstoj, 1815 — Ermitaż, Petersburg), medaliony i szkice rzeźbiarskie. Dzieła Bertela Thorvaldsena odznaczają się mistrzowskim połączeniem antycznych form i kompozycji rzeźb przedstawiających postacie historyczne i współczesne. Artysta zmarł 24 III 1844, w Kopenhadze.
Sztuka Thorvaldsena wywarła istotny wpływ na rozwój rzeźby XIX w. W Kopenhadze istnieje Thorvaldsens Museum założone 1848.
Thorvaldsen a Polska
W obfitym — liczącym ok. 1000 pozycji — dorobku rzeźbiarskim Thorvaldsena prace wykonane dla polskich zleceniodawców stanowią znikomy procent, co nie zmienia faktu, że dzieła te odegrały znaczną rolę w rozwoju sztuki polskiej XIX w. Najważniejsze z nich to pomniki w Warszawie — księcia J. Poniatowskiego (1826–32) i M. Kopernika (1827–30); ponadto Thorvaldsen wykonał nagrobki: Józefy z Olizarów Borkowskiej (1816) w kościele Dominikanów we Lwowie, Włodzimierza Potockiego (1833–35), a także wspólny Artura Potockiego i jego matki Julii z Lubomirskich (1836) — oba w katedrze na Wawelu w Krakowie. Wielokrotnie portretował polskich zleceniodawców, m.in. S. Kossakowskiego (1825). Jego polskimi uczniami byli m.in. P. Maliński i J. Tatarkiewicz.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Thorvaldsen Bertel, pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, klasycystyczny pomnik w Warszawie, 1829–32fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Thorvaldsen Bertel, Medalion — Thorvaldsens Museum, Kopenhaga fot. J. Gruszczyńska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Thorvaldsen Bertel, Jazon, 1802–03 — Muzeum Thorvaldsena, Kopenhagafot. J. Gruszczyńska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Thorvaldsen Bertel, Amor i Psyche — Thorvaldsens Museum, Kopenhagafot. J. Gruszczyńska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia