Tasmania

Tasmania,

najmniejszy stan Australii,

obejmuje wyspę Tasmanię u południowo-wschodnich wybrzeży kontynentu, grupy wysp w Cieśn. Bassa (King, Flindersa, Bruny) oraz wyspę Macquarie w południowej części O. Indyjskiego; powierzchnia 68,4 tys. km², w tym wyspa Tasmania — 64,4 tys. km²; 495 tys. mieszk. (2011); stol. Hobart, inne gł. m.: Launceston, Devonport, Burnie; w miastach mieszka ponad 70% ludności, z tego na obszarze metropolitalnym Hobart — ponad 40%; w górniczym regionie na zachodnim wybrzeżu skupia się zaledwie 2% ludności Tasmanii, południowo-zachodnia część Tasmanii jest nie zamieszkana.

Wyspa Tasmania górzysta, pod względem geol. stanowi przedłużenie gór wschodnioaustral., od których została oddzielona w czwartorzędzie płytką Cieśn. Bassa; linia brzegowa dobrze rozwinięta, wybrzeże przeważnie skaliste; większą część zajmuje Płaskowyż Centralny (najwyższy szczyt Ossa, 1617 m), zbud. z osadów dolnego paleozoiku przykrytych pokrywą skał magmowych (gł. jurajskie doleryty), ograniczony od północy i wschodu ponad sześćsetmetrowym uskokiem; w północno-wschodniej części wznosi się zrębowy masyw Ben Lomond (wysokość do 1573 m), oddzielony od Płaskowyżu Centralnego obniżeniem Tamar; w najwyższych partiach gór występują ślady zlodowacenia; wzdłuż rzek i wybrzeża niewielkie niziny. Klimat mor., podzwrotnikowy, na południowych krańcach umiarkowany ciepły; średnia temp. w lipcu 1–7°C, w styczniu 15–18°C; roczne opady 500–1000 mm na wschodnim wybrzeżu, 1300–1500 mm na zachodnim i 3600 mm w górach. Gęsta sieć rzek (gł. Derwent, Tamar, Huon) burzliwych, zasobnych w wodę; ponad 4000 jezior polodowcowych (największe Saint Clair). Lasy zajmują 44% pow., w północnej i wschodniej części z przewagą eukaliptusów, w południowo-zachodniej złożone z buków południowych (Nothofagus); powyżej 1200 m łąki alpejskie; plantacje sosny Pinus radiata. Tereny chronione stanowią 13,3% pow. (1988); parki nar. w zachodniej części Tasmanii wpisane na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO.

Wydobycie rud miedzi (Queenstown), ołowiu, cynku (Rosebery), cyny (Renison Bell), wolframu (na w. King) i węgla. Liczne elektrownie wodne (m.in. kompleks hydroenerg. Mersey–Forth), 1 geotermiczna; najważniejsze zakłady przem.: cynku elektrolitycznego w Risdon (Hobart), huta aluminium w Bell Bay, fabryka farb tytanowych w pobliżu Burnie; rozwinięty przemysł spoż. (owocowo-warzywny, mleczarski), drzewno-papierniczy, poligraficzny, lekki (włók.). Użytki rolne (ok. 30% pow.), gł. w północnej i południowo-wschodniej części Tasmanii; hodowla bydła, owiec, trzody chlewnej; gł. uprawy: ziemniaki, zboża (pszenica, jęczmień, owies), rośliny pastewne, drzewa owocowe (zwłaszcza jabłonie), chmiel, warzywa; wprowadzane do uprawy: mak lekarski, lawenda, mięta pieprzowa, koper wł.; połowy pstrągów, tuńczyka, skorupiaków mor., brunatnic (największy świat. producent); pozyskiwanie drewna (324 tys. m³ 1992–93). Długość państw. linii kol. 784 km, ponadto 132 km linii prywatnych do ośr. górniczy, dróg kołowych 24,6 tys. km (1992); żegluga kabotażowa; regularne połączenia promowe i lotn. ze stanem Wiktoria. Eksport gł. metali, artykułów papierniczych, ryb, mięsa i przetworów mięsnych, owoców, czekolady; import maszyn, środków transportu, produktów naftowych, kakao, celulozy i makulatury.

Historia.

Zamieszkana przez rdzenną ludność Tasmanii od ok. 25 tys. lat; odkryta 1642 przez A.J. Tasmana, który nadał jej nazwę Ziemia van Diemena; 1777 badana przez J. Cooka; od 1803 bryt. kolonia karna w okolicy dzisiejszego Hobart; do 1853 miejsce zsyłania skazańców bryt.; pocz. administrowana przez Nową Południową Walię, od 1825 odrębna kolonia Korony bryt.; 1856 zmiana nazwy na obecną (na cześć odkrywcy); Tasmańczycy, prześladowani przez białych osadników, całkowicie wyginęli w XIX w. (ostatnia Tasmanka zmarła 1876); od 1901 stan Australii.