Societas Physicae Experimentalis,
pierwsze nowoż. towarzystwo nauk. na ziemiach pol. zajmujące się przyrodoznawstwem (ang., fr. science),
Societas Physicae Experimentalis
Encyklopedia PWN
zał. 1743, z siedzibą w Gdańsku, od 1745 używające także nazwy — Die Naturforschende Gesellschaft. Inicjatorem założenia towarzystwa był filozof przyrody, uczeń Ch. Wolffa i późniejszy burmistrz Gdańska, D. Gralath. W skład S.Ph.E. wchodzili oświeceni zamożni mieszczanie gdańscy — miłośnicy nauki, interesujący się przyrodoznawstwem, nauczyciele Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego oraz kilku szlachciców pruskich, podzielających zainteresowania nauk. gdańszczan. W 1747 S.Ph.E. opublikowało pierwszy tom rozpraw pt. Versuche und Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig, następne ukazywały się do 1756. Od 1756 S.Ph.E. podjęło starania o nadanie mu przywileju król., umożliwiającego przekształcenie towarzystwa w pewien rodzaj akademii o charakterze ogólnonauk., podobnej do działających już akademii w Berlinie i Petersburgu. Mimo poparcia starań S.Ph.E. przez H. Brühla (1758), przywilej król. nie został wydany; dalsze starania przerwała śmierć króla Augusta III (1763). Do II rozbioru Polski S.Ph.E. działało jako regionalne towarzystwo nauk., cieszące się poparciem oświeconych kręgów na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po rozbiorach pod nazwą Naturforschende Gesellschaft działało jako niem. lokalne towarzystwo nauk. w Gdańsku aż do końca okupacji niemieckiej.
Włodzimierz Kryszewski
