Skandynawski, Półwysep

Skandynawski, Półwysep, szwedz. Skandinaviska halvön, norw. Den skandinaviske halvøy, fiń. Skandinavian niemimaa,

największy półwysep Europy, między morzami: Norweskim, Północnym, Bałtyckim i Barentsa;

powierzchnia około 800 tysięcy km², długość około 1900 km, szerokość do 800 km. Linia brzegowa silnie rozwinięta; północne i zachodnie wybrzeża fiordowe, wschodnie i południowe — głównie skjerowe. Pod względem budowy geologicznej Półwysep Skandynawski należy do najstarszych części Europy; obejmuje tarczę bałtycką oraz pas fałdowań kaledońskich (Góry Skandynawskie); w okresie czwartorzędu (plejstocen) Półwysep Skandynawski był wielkim ośrodkiem zlodowacenia w Europie (obecnie łączna powierzchnia lodowców wynosi około 5000 km²). Część zachodnią zajmują Góry Skandynawskie, wschodnią — wyżyny Lapońska (wysokość 300–400 m) i Północnoszwedzka (Norrlandzka, wysokość 400–700 m); na południe od Wyżyny Północnoszwedzkiej leży Pojezierze Środkowoszwedz. i wyżyna Smålandu; na południowym i południowo-wschodnim wybrzeżu ciągną się niziny: Hallandu, Kalmarska i Pobrzeże Zachodniobotnickie.

Klimat umiarkowany, tylko na północno-wschodnich krańcach subpolarny; na zachodnich wybrzeżach i przyległych stokach gór wilgotny, morski (łagodzony systemem Prądu Zatokowego), na wschodzie (za barierą Gór Skandynawskich) suchszy, kontynentalny; średnia temperatura w styczniu od –15°C na północnym wschodzie do 1°C na południowych krańcach i 2°C na południowo-zachodnim wybrzeżu, w lipcu od 10°C na północy do 17°C na południu; roczna suma opadów od 300–400 mm w kotlinach śródgórskich i 400–600 mm na południowym wschodzie, do 2000–3500 mm na zachodnich i północno-zachodnich stokach Gór Skandynawskich. Sieć hydrograficzna bardzo dobrze rozwinięta; rzeki (najdłuższe: Glomma, Klar, Dal) zasobne w wodę (z licznymi progami i wodospadami), wyzyskiwane do celów energetycznych; największe jeziora: Wener, Wetter, Melar, Hjälmar. Szata roślinna Półwysepu Skandynawskiego zachowała się jeszcze do dziś w stanie stosunkowo mało zniszczonym; ponad 40% powierzchni zajmują lasy, głównie typu tajgi; na południu od 60°N występują lasy mieszane, najbardziej południowe i zachodnie skrawki Półwysepu Skandynawskiego porastają lasy liściaste (m.in. z dębami, bukiem i lipą); roślinność bezdrzewna panuje w piętrze alpejskim oraz na północnych krańcach (gdzie występują zbiorowiska przypominające tundrę); właściwa tundra rozciąga się tylko wzdłuż wybrzeży Morza Barentsa; na całym obszarze Półwysepu Skandynawskiego występują liczne torfowiska. Bogactwa mineralne: duże złoża rud żelaza (Kiruna), liczne złoża polimetaliczne. Na Półwysepie Skandynawskim leżą: Norwegia, Szwecja i północno-zachodnia część Finlandii.