Schinkel Karl Friedrich
 
Encyklopedia PWN
Schinkel
[szıŋkl]
Karl Friedrich Wymowa, ur. 13 III 1781, Neuruppin (Brandenburgia), zm. 9 X 1841, Berlin,
architekt niemiecki, jeden z najwybitniejszych architektów 1. połowy XIX w. w Europie.
Kalendarium
Urodził się 13 III 1781 w Neuruppin (Brandenburgia).
Studiował w Bauakademie w Berlinie u F. Gilly’ego, a następnie uzupełniał wykształcenie we Włoszech i Paryżu. Początkowo zajmował się głównie malarstwem, tworząc romantyczne wizje średniowiecznych katedr; projektował także scenografie teatralne.
Najbardziej ceniony architekt Prus
Działalność architektoniczną rozpoczął 1810 projektem mauzoleum królowej pruskiej, Luizy, wykonanym w 2 wersjach — neogotyckiej i klasycystycznej (zrealizowana przy udziale H. Gentza). Około 1815 stał się najbardziej cenionym architektem Prus. Stworzył liczne projekty klasycystycznej budowli w Berlinie: Nowy Odwach przy Unter den Linden (1816–18), o surowych formach doryckich, teatr (1818–21), o dynamicznie ukształtowanej bryle z usytuowanym na podwyższeniu wielkim jońskim portykiem, Altes Museum (1823–30), funkcjonalnie rozwiązany gmach z budowlą w formie rotundy w centrum i fasadą poprzedzoną długą kolumnadą. W Poczdamie według jego projektu wybudowano kościół Św. Mikołaja, o prostej bryle (1830–37). Jednocześnie tworzył projekty neogotyckie: żeliwny pomnik poległych na wzgórzu Kreuzberg (1818) oraz ceglany Friedrichswerderschekirche (1824–30) — oba w Berlinie. Nurt neogotycki reprezentuje także zameczek Babelsberg koło Poczdamu (ok. 1835), o asymetrycznej kompozycji wzorowanej na architekturze angielskiej oraz kaplica w rezydencji carskiej Peterhof (ob. Petrodworec) koło Petersburga (1831–33). Najokazalszą z jego budowli neogotyckiej był pałac Hohenzollernów w Kamieńcu Ząbkowickim (1838–65), o potężnej ceglanej bryle, w części inspirowany zamkiem krzyżackim w Malborku, gdzie Schinkel prowadził wcześniej prace konserwatorskie.
Prekursor architektury historyzmu
W twórczości Schinkela pojawiały się także inne wątki stylowe, co czyni z niego jednego z prekursorów architektury historyzmu w Europie. Wpływy angielskie w twórczości Schinkela wiązały się z podróżą do Wielkiej Brytanii, gdzie jego szczególne zainteresowanie wzbudziło budownictwo przemysłowe. Na terenie zespołu parkowo-pałacowego w Poczdamie wzniósł tzw. Domek Ogrodnika (1826), o swobodnie interpretowanych formach renesansowych architektury toskańskiej, a na przedmieściach Berlina ceglane kościoły z zastosowaniem motywów arkadowych, współtworzące charakterystyczny dla architektury niemieckiej tego okresu tzw. Rundbogenstil; gmach Bauakademie o ceglanych elewacjach z przetworzonymi formami włoskiego renesansu (1831–36, zniszczony 1945).
Na ziemiach polskich
Osobne zagadnienie stanowi działalność Schinkela na ziemiach polskich, głównie na terenie Wielkopolski, gdzie stał się jednym z ważniejszych propagatorów wczesnego historyzmu. Zaprojektował m.in. neogotycki kościół w Oruni (obecnie dzielnica Gdańska, 1820–23) — jedną z pierwszych budowli sakralnych w tym stylu na ziemiach polskich; przebudował w stylu neoromantycznego zamek w Zawadzie koło Dębicy (1820–21), wykonał dla Potockich projekty pałacu oraz kościoła (o formach gotyckich inspirowanych sztuką włoską) w Krzeszowicach koło Krakowa (1823). Wykonał też niezrealizowane projekty mauzoleum pierwszych Piastów dla katedry w Poznaniu; dla Radziwiłłów wybudował w Antoninie pałacyk myśliwski o układzie centralnym (1822–24), a dla T. Działyńskiego wykonał projekt neogotyckiej rezydencji w Kórniku (1828, zrealizowany ze zmianami 1843–61).
Karl Friedrich Schinkel zmarł 9 X 1841 w Berlinie.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Schinkel Karl Friedrich, Stare Muzeum, 1824–28 — Berlin (Niemcy)fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Berlin, Nowy Odwach, Karl Friedrich Schinkelfot. L. Zielaskowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Poczdam, kościół Św. Mikołaja (Niemcy)fot. M. Czerny/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Berlin, Friedrichswerderschekirche (1824–30, K.F. Schinkel)fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Antonin, pałacyk myśliwski (1822–24, K.F.Schinkel) fot. P. Jamski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Samostrzel, pałac Bnińskich (K.F. Schinkel) fot. M. Czaplicki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Krzeszowice, kościół Św. Marcina fot. P. Jamski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Ostromecko, Nowy Pałac fot. M. Czaplicki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia