Purcell Henry

Purcell

[pə:^rsl]

Henry , ur. 1659, prawdopodobnie Londyn, zm. 21 XI 1695, Londyn,

jeden z czołowych kompozytorów epoki baroku, twórca angielskiego stylu narodowego, „ojciec” opery angielskiej.

Urodził się latem lub jesienią (prawdopodobnie 10 IX) 1659 w rodzinie londyńskiego muzyka królewskiego. Od wczesnego dzieciństwa należał do chóru Children of the Chapel Royal, który z powodu mutacji musiał opuścić 1673. W chórze chłopięcym uczył się muzyki pod kierunkiem H. Cooke’a i P. Humfreya, potem prawdopodobnie u M. Locke’a i J. Blowa. W 1674–78 był stroicielem i kopistą w Opactwie Westminster, jednocześnie współpracując z nadzorcą królewskiego instrumentarium. Z tego okresu pochodzą też jego pierwsze utwory kościelne. Po przedstawieniu na dworze królewskim swoich utworów na instrumenty smyczkowe, 1677 otrzymał tytuł Composer — in — Ordinary for the Violins i objął po M. Locke’u funkcję kompozytora sekcji smyczkowej King’s Musicke na dworze królewskim Karola II (od tej pory do końca życia pozostał już nadwornym muzykiem, także u 3 następców króla Karola II: Jakuba II, Wilhelma III i Marii II). W 1679 zastąpił J. Blowa na stanowisku organisty Opactwa Westminsterskiego. W 1680 zadebiutował jako twórca wokalno-instrumentalnych kompozycji okolicznościowych, pisanych na szczególne okazje dworu królewskiego, a także jako twórca muzyki teatralnej. W 1682 uzyskał prestiżowy tytuł Gentelman of the Chapel Royal, stając się organistą królewskim i wokalistą kapeli królewskiej. Od 1683 przejął też nadzór nad dworskim instrumentarium. W 1685 król Jakub II mianował Henry’ego Purcella także swoim osobistym klawesynistą. W latach 80. Purcell zawarł związek małżeński z Frances Peters, z którą miał prawdopodobnie 6 dzieci, z których wieku dorosłego dożyła tylko córka Frances i syn Edward, znany organista kościołów londyńskich. Purcell działał też jako nauczyciel muzyki, a pod koniec swojego krótkiego, bo tylko 36-letniego życia, tworzył głównie muzykę dla londyńskich teatrów. Zmarł 26 XI 1695 w Londynie i został pochowany w opactwie westminsterskim u stóp organów, na których grał przez 20 lat.

Twórca stylu angielskiego

Po tak krótkim życiu, w którym zaledwie ok. 20 lat przypadło na aktywność kompozytorską — Purcell pozostawił niewiarygodnie dużą liczbę różnorodnych gatunkowo utworów wokalnych, wokalno-instrumentalnych i instrumentalnych (głównie organowych i klawesynowych). O wyjątkowym znaczeniu twórczości Purcella na rodzimym gruncie w 2 połowie XVII w. zdecydował niezwykły talent i oryginalność warsztatu kompozytorskiego. Specyficzne walory muzyki Purcella wynikały również z umiejętności połączenia angielskiej tradycji (styl angielskiej wielogłosowości muzyki religijnej okresu elżbietańskiego) z dokonaniami dominujących wówczas w europejskiej muzyce twórców włoskich i francuskich. W jednej z dedykacji do swoich utworów Purcell napisał: „Teraz trzeba uczyć się języka włoskiego, który jest najlepszym nauczycielem Muzyki oraz studiować trochę francuskich arii aby przydać jej radosnego charakteru i stylu. Tak więc będąc dalej od Słońca, dojrzewamy wolniej niż sąsiednie kraje i musimy zadowolić się stopniowym pozbywaniem się naszego barbarzyństwa”. Słowa te dobitnie świadczą o tym, że Purcell miał pełną świadomość pewnego zapóźnienia w dotychczasowym rozwoju muzyki angielskiej i dążył — z pełnym zresztą sukcesem — w doprowadzeniu jej do europejskiej czołówki (np. 4 Ody na cześć św. Cecylii 1683–92, Te Deum and Jubilate D-dur 1694 czy muzyka teatralna do sztuk angielskich, m.in. Szekspira lub pierwsza opera Dido and Aeneas 1689).

Dydona i Eneasz „ojca” opery angielskiej

Swoją pierwszą i jedyną „pełną” operę Dydona i Eneasz (libretto N. Tate) Henry Purcell napisał dla teatru szkolnego w internacie dziewcząt Josiasa Priest w londyńskiej Chelsea (premiera 1689). Jest ona krótkim dziełem przeznaczonym do wykonań prywatnych. Oprócz tej opery, napisał Purcell jeszcze 5 dzieł określanych jako semi-opera (pół-opera), w których partie muzyczne były wiązane z dialogiem aktorskim. Trzy z nich wystawił londyński Dorset Garden Theater (The Prophetess, or The History of Diocletian 1691, King Arthur or The British Worthy 1691, The Fairy Queen według Snu nocy letniej W. Szekspira 1692). Dwie pozostałe w roku śmierci Purcella wystawił Drury Lane Theater: The Tempest wg Burzy W. Szekspira oraz The Indian Queen.

Dramatyzm muzyki oraz bogactwo i szlachetność inwencji melodycznej w dziełach scenicznych Purcella jest często porównywana z osiągnięciami pierwszego mistrza opery włoskiej C. Monteverdiego, historycznie otwierającego dzieje opery europejskiej. Obserwatorzy twierdzą do dziś, że potęgą talentu Purcell nie ustępował wielkiemu Włochowi, a historycy uważają Purcella za symbolicznego „ojca opery angielskiej”. Oprócz twórczości scenicznej, był także wybitnym przedstawicielem muzyki instrumentalnej epoki baroku (fantazje i pawany na zespoły viol oraz organy, sonaty, uwertury, suita klawesynowa) i wokalno-instrumentalnych utworów koncertowych (świeckie i religijne pieśni solowe z zespołem instrumentalnym, nabożeństwa, kantaty, ody) oraz chóralnych angielskich anthems, zbliżonych w charakterze i konstrukcji do motetu.