Potocki Jan, hrabia, ur. 8 III 1761, Pików (Podole), zm. 11 XII 1815, Uładówka (Ukraina),
historyk, archeolog, etnograf, pisarz i podróżnik.
Potocki Jan
Encyklopedia PWN
Pisał w języku francuskim; poseł na Sejm Czteroletni 1788–92, działacz obozu reform (we własnej Drukarni Wolnej wydawał radykalną publicystykę); odbył liczne podróże (wybór relacji Podróże 1959), m.in. do Egiptu, Maroka, Hiszpanii i na Kaukaz; 1805–06 był naukowym kierownikiem rosyjskiej misji dyplomatycznej do Chin (dotarł tylko do Mongolii); członek od 1803 TPN i od 1806 Petersburskiej Akademii Naukowej; pionier badań historycznych i archeologicznym nad Słowiańszczyzną, pierwszy sformułował tezę o autochtonizmie Słowian (Recherches sur la Sarmatie, t. 1–5 1789–92, Histoire primitive des peuples de la Russie 1802); autor parodystyczno-groteskowych sztuk nawiązujących do tradycji commedia dell’arte (Parady 1793, tłumaczenie i wystawienie polskie 1958) oraz powieści fantastyczno-filozoficzne Rękopis znaleziony w Saragossie (1803–15, fragmenty wydane od 1804, tłumaczenie polskie całości 1847, wydanie krytyczne 1956, ekranizacja W. Hasa 1965), łączącej tradycje powiastki filozoficznej z formą tzw. romansu szkatułkowego (nawiązanie do baśni Tysiąca i jednej nocy) i elementami preromantycznymi powieści grozy.
