Pombal Sebastião José

Pombal

[pąmbạl]

Sebastião José de Carvalho e Mello, markiz (od 1770), ur. 13 V 1699, Lizbona, zm. 8 V 1782, Pombal,

portugalski mąż stanu;

1738–45 ambasador w Londynie, 1745–49 w Wiedniu; od 1750 jeden z sekr. stanu Józefa I, od 1756 pierwszy minister króla, do 1777 sprawował faktycznie pełnię władzy. Dążył do wzmocnienia i usprawnienia ustroju państw. w duchu oświeconego absolutyzmu i idei wolnomularskich, wyrwania Portugalii z zastoju gosp. i kult., złamania siły arystokracji i Kościoła; bezwzględnie zwalczał opozycję, stosując metody policyjnej prowokacji i terroru. W 1751 podporządkował państwu inkwizycję; 1759 wygnał jezuitów z Portugalii i jej kolonii; przeprowadził reformy w szkolnictwie, administracji, finansach, armii i gospodarce; zmierzając do poprawienia bilansu handl. kraju i ożywienia rodzimej produkcji, 1756 wprowadził wolność handlu z Brazylią, popierał tworzenie kompanii handl., zakładał manufaktury. Kierował odbudową zniszczonej 1755 przez trzęsienie ziemi Lizbony, czyniąc z niej jedno z najnowocześniejszych miast XVIII w. Mimo wysiłków nie osiągnął trwałego ożywienia gosp. ani kult.; po śmierci Józefa I 1777 pozbawiony władzy przez Marię I; sądzony, skazany na śmierć, następnie ułaskawiony i wygnany z Lizbony.