Nowy Jork

Nowy Jork, New York ,

m. w USA (stan Nowy Jork), przy ujściu rzeki Hudson do O. Atlantyckiego;

położony na wyspach (Manhattan) i kontynencie; jedna z największych aglomeracji świata; 8,4 mln mieszk. (2018), region metropolitalny N.J.–Northern New Jersey–Long Island (pow. 17,4 tys. km²) — 19,8 mln (2012); siedziba ONZ (od 1946); centrum handl.-finansowe świata (giełda nowojorska, wielkie banki, międzynar. korporacje, towarzystwa ubezpieczeniowe); gł. ośr. przem. (odzieżowy, poligraficzny, spoż., środków transportu, chem., maszyn., elektroniczny i in.) USA i Ameryki Północnej; zespół portowy N.J. połączony systemem kanałów z Wielkimi Jeziorami i Rz. Św. Wawrzyńca; wielki węzeł komunikacji, zwłaszcza lotn. (Port Lotn. J.F. Kennedy); liczne szkoły wyższe (m.in. Uniw. Columbia), wielkie biblioteki, instytucje muz. (Metropolitan Opera), muzea (Metropolitan Museum of Art, Museum of Modern Art), galerie; rozległe parki (Central Park); gł. dzielnica Manhattan; duże skupisko Polonii. Założony 1625 przez Holendrów jako Nowy Amsterdam (gł. ośr. Nowych Niderlandów); 1664 zdobyty przez Anglików i przemianowany na N.J.; w 2. poł. XVIII w. ośr. ruchu niepodległościowego kolonistów; w USA — ich pierwsza stol. (do 1790), największy port, ważny ośrodek handl., przem. i finansowy kraju; 11 IX 2001 atak terrorystyczny na World Trade Center. Budowle z XVIII w., m.in. kościół St Paul’s Chapel, i XIX w., m.in. ratusz, National Academy of Design; liczne wieżowce z XX w., np. neogot. Woolworth Building; zespół wieżowców Rockefeller Center i gmachów ONZ.

Nowy Jork, widok na Brooklyn i Manhattan nocą

Nowy Jork, Statua Wolności (USA)

Wright Frank Lloyd, Muzeum Guggenheima, 1956–59, Nowy Jork (Stany Zjednoczone)

Nowy Jork, Sala Zgromadzenia Ogólnego ONZ

Nowy Jork, port lotniczy Idlewild (ob. im. J.F. Kennedy'ego), 1956–62, Stany Zjednoczone — projekt Eero Saarinen