Noailles
fr. ród szlachecki, hrabiowski, następnie książęcy;
[noạj],
Noailles
Encyklopedia PWN
wzmiankowany od XIII w.; najwybitniejsi przedstawiciele: Anne, data ur. nieznana, zm. 1678, pierwszy książę de N., par Francji (1663); uczestnik Frondy, później protegowany kard. J. Mazarina, dowódca gwardii Ludwika XIV i gubernator Roussilon; Anne-Jules, hrabia d’Ayen, książę de. N., ur. 1650, zm. 1708, od 1693 marsz. Francji; 1678 gubernator Roussilon, 1682 — Langwedocji (wprowadzał dragonady); w wojnie o sukcesję hiszp. 1689 dowódca wojsk fr. w Hiszpanii; Adrien-Maurice, ur. 1678, zm. 1766, książę de N., po śmierci Ludwika XIV, 1715 czł. Rady Regencyjnej, przewodniczący Rady do spraw Finansów; od 1734 marsz. Francji; 1744 min. spraw zagranicznych, negocjator traktatów pokojowych; Louis-Antoine, ur. 1651, zm. 1729, bp Cahors (1678), Châlons-sur-Marne (1680) i arcybp Paryża (1695), od 1700 kardynał, przeciwnik jansenistów; Louis, książę de N., ur. 1713, zm. 1793, marsz. Francji; stracony przez jakobinów; Jean-Paul-François, ur. 1739, zm. 1824, książę de N., generał i naukowiec chemik, od 1777 czł. Akad. Nauk; w czasie rewolucji fr. 1789–99, od 1792 na emigracji, 1814 powrócił do Francji, czł. Izby Parów; Louis-Marie, wicehrabia de N., ur. 1756, zm. 1804, uczestniczył w wojnie o niepodległość Stanów Zjedn.; 1787 deputowany Zgromadzenia Notabli, 1789 — Stanów Generalnych, przyczynił się do obalenia ustawodawstwa feudalnego; 1792 emigrował do Ameryki, był udziałowcem Banku Binghama w Bostonie; 1802 walczył przeciwko Brytyjczykom na Saint-Domingue (ob. Haiti); zmarł w wyniku odniesionych ran; Louis Joseph Alexix, hrabia de N., ur. 1783, zm. 1835, towarzysz broni gen. J.-B.J. Bernadotte’a (szwedzki król Karol XIV Jan), od 1813 w Szwecji; 1814 delegat na kongres wiedeński i min. stanu Ludwika XVIII; 1830 poparł Ludwika Filipa I; Paul, książę de N., ur. 1802, zm. 1885, polityk; od 1827 par; 1830 poparł Ludwika Filipa I; 1871 ambasador w Rosji; od 1848 czł. Akad. Francuskiej.
