Lidzbark Warmiński,
miasto powiatowe w województwie warmińsko-mazurskim, na pograniczu Równiny Sępopolskiej i Pojezierza Olsztyńskiego, u ujścia Symsarny do Łyny.
Lidzbark Warmiński
Encyklopedia PWN
rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Ludność miasta: ogółem — 15,7 tys. mieszkańców (2019)
Gęstość zaludnienia: 1 123,4 os/km2 (2019)
Powierzchnia: 14 km2
Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 20°35′E, szerokość geograficzna: 54°08′N
Prawa miejskie: nadanie praw — 1308
Oficjalne strony WWW: www.lidzbarkwarminski.pl
Historia. Gród Prusów, 1241 wraz z Warmią; zagarnięty przez Krzyżaków; prawa miejskie 1308; 1251–XVIII w. siedziba biskupów warmińskich (m.in. J. Dantyszek, S. Hozjusz, M. Kromer, I. Krasicki); 1348–1400 budowa zamku obronnego; ośr. handlu (m.in. lnem) i rzemiosła; po Braniewie najludniejsze i najzamożniejsze miasto Warmii (niem. nazwa Heilsberg); 1454 przystąpił do Związku Pruskiego. Od 1466 w granicach Polski (Prusy Król.); rozkwit gosp. (m.in. produkcja sukna, skór, wyrobów miedzianych, piwa, mąki) i kult., ośr. życia umysłowego (m.in. bogata biblioteka, galeria obrazów i rycin, teatr); miejsce zwoływania warmińskich sejmików krajowych; 1503–10 w L.W. przebywał M. Kopernik; 1703–04 zniszczony i obrabowany z dóbr kultury przez wojska szwedz. Karola XII; od 1772 w zaborze pruskim, podupadł; od 1898–1908 połączenie kol., m.in. z Królewcem i Ornetą; po I wojnie świat. pozostał w granicach Niemiec; II i III 1945 na północny zachód od miasta wojska sowieckie rozbiły gł. siły niem. grupy armii „Północ”, broniącej Prus Wschodnich; zniszczony w ok. 50% i wyludniony; od 1945 w Polsce, odbud.; 1818–1975 i od 1999 siedziba powiatu.
Zabytki. Gotycki zamek biskupów warmińskich z krużgankiem (1350–1400, wieżyczki nadbud. po 1497, polichromia XV–XVI w.) — ob. muzeum; późnogot. przedzamcze (XV w., rozbudowa 1589–99), skrzydło wschodnie przebudowano na późnobarok. pałac bpa A. Grabowskiego (1741–66); barok.-klasycyst. oranżeria rozbudowana z pałacyku biskupiego przez bpa I. Krasickiego ok. 1770; fragmenty murów miejskich (przed 1357), m.in. przedbramie Bramy Wysokiej (1532); got. kościół (XIV, XV w., przebudowy 1718 i 1891–96); drewniany kościół ewangelicki, obecnie cerkiew (wg projektu K.F. Schinkla, 1821–23).
