Leszno

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Leszno,

miasto w województwie wielkopolskim, na Wysoczyźnie Leszczyńskiej, w otoczeniu lasów; pow. grodzki, siedziba pow. leszczyńskiego.

Ludność miasta: ogółem — 63,8 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 1 992,9 os/km² (2019)

Powierzchnia: 32 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 16°35′E, szerokość geograficzna: 51°51′N

Prawa miejskie: nadanie praw — 1547

Oficjalne strony WWW: www.leszno.pl

ośr. przem. i usługowy; przemysł maszyn. i metal. (m.in. fabryka pomp z nowoczesną odlewnią), elektrotechniczny, spoż., odzieżowy, ponadto zakłady fermentacyjne Akwawit, materiałów budowlanych, chem., meblarskie; wytwórnia rękodzieła artyst.; ważny węzeł kol. na linii Poznań–Wrocław i drogowy; ośr. sportu szybowcowego (centrum szkolenia Aeroklubu RP, Aeroklub Leszcz., w południowo-zachodniej części miasta lotnisko) oraz motocyklowego (żużlowego); 2 hale sport., sztuczne lodowisko, stadion; międzynar. i ogólnopol. imprezy sport., m.in. zawody szybowcowe, Międzynar. Zawody w Pływaniu Synchronicznym, Międzynar. Zawody Balonów na Ogrzane Powietrze; ośr. turyst.-krajoznawczy; działają: punkty konsultacyjne kilku poznańskich uczelni wyższych, muzeum, Leszcz. Tow. Kulturalne. W centrum L. zachowała się dawna zabudowa; osiedla mieszkaniowe skupiają się gł. we wschodniej, a zakłady przem. w północnej i zachodniej części miasta, na wschodzie lasy.

Historia.

Wieś wzmiankowana 1393; prawa miejskie 1547; XVI–XVII w. pod patronatem rodu Leszczyńskich gł. ośr. braci czeskich, wychodźców z Czech, Moraw i Śląska (siedziba seniorów, szkoła, w której wykładał J.A. Komenský, biblioteka, drukarnia) i ośr. luteran (synody generalne); XVI–1. poł. XVII w. jeden z większych ośr. handl. w Wielkopolsce i duży ośr. sukiennictwa i płóciennictwa; istniały tu również warsztaty jedwabn.; 1656 spalone przez wojska pol. za otwarcie bram miasta Szwedom; ponownie spalone 1707 przez wojska saskie. W 2. poł. XVIII w. duży ośr. rzemiosła i handlu suknem, zbożem i mąką; od XVI w. liczne skupisko Żydów, do połowy XIX w. jedna z najważniejszych gmin żydowskich w Polsce; od 1793 w zaborze pruskim; w XIX w. rozwój przemysłu przetwórczego (m.in. odlewniczy); od 1856 połączenie kol. z Poznaniem i Wrocławiem; w XIX w. ośr. ruchu nar. (m.in. czasopismo „Przyjaciel Ludu”); 1918–19 walki powstańców wielkopol. z Niemcami; od 1920 w Polsce, miasto przygraniczne. W czasie okupacji niem. 1939–45 masowe egzekucje mieszk. i wysiedlenia; 1941–43 obóz pracy przymusowej dla Polaków i Żydów, 1939–45 więzienie hitl. (ponad 3,8 tys. osób); 1887–1975, od 1999 powiat grodzki i siedziba powiatu leszcz.; 1975–98 siedziba województwa; 1977 do L. przyłączono część wsi Gronowo, Zaborowo, Strzyżewice, Święciechowa.

Zabytki.

Późnogot. zbór braci czeskich (1652–54) z późnobarok. kaplicą (1711, P. Ferrari) i szkołą (XVII w. i 1707–14); barok. kościół (1687–97, Jan Catenaci, 1707–09, Ferrari, prezbiterium 1905–08); późnobarok. kościół ewangelicki (projekt po 1707 — Ferrari, mury zewn. 1711–poł. XVIII w. — J.A. Stier, wieża projektowana 1743 przez K.M. Frantza, wybud. 1782, wnętrze 1792); ratusz (1637–39 i 1660, przebudowa 1707–09, Ferrari); zabytkowe kamienice z XVII–XIX w.

Bellotti Józef Szymon, nagrobek Bogusława Leszczyńskiego, warsztat przed 1695 — Leszno, kolegiata