Koszalin

rys. Z. Kwiatkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Koszalin,

miasto w województwie zachodniopomorskim, na Równinie Białogardzkiej, nad Dzierżęcinką (uchodzi do jez. Jamno), 10 km od Morza Bałtyckiego; pow. grodzki, siedziba pow. koszalińskiego.

Ludność miasta: ogółem — 107,2 tys. mieszkańców (2019)

Gęstość zaludnienia: 1 291,9 os/km² (2019)

Powierzchnia: 83 km²

Współrzędne geograficzne: długość geograficzna: 16°11′E, szerokość geograficzna: 54°12′N

Prawa miejskie: nadanie praw — 1266

Oficjalne strony WWW: www.koszalin.pl

ośr. adm., przem., kult. i turyst.; przemysł: spoż., maszyn. (dźwigi, podnośniki), elektroniczny (zakłady techniki próżniowej Kazel i Tepro, sprzętu med.), drzewny, materiałów budowlanych, chem. (przetwórstwo tworzyw sztucznych, wytwórnia styropianu), ponadto zakłady: produkcji urządzeń handl., części samochodowych, ozdób choinkowych, odzieżowe, graficzne; węzeł komunik. na szlaku kol. i drogowym Gdańsk–Szczecin; port lotn. (Zegrze Pomorskie); stol. diecezji koszal.-kołobrzeskiej Kościoła rzymskokatol.; teatr; filharmonia; rozgłośnia radiowa; amfiteatr; Muzeum Okręgowe; Politechnika Koszalińska (od 1996, dawniej WSI), Bałtycka Szkoła Humanist. (od 1994), Centrum Szkolenia Obrony Przeciwlotn., Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, Wyższe Seminarium Duchowne; Koszal. Tow. Społeczno-Kult.; od 1974 corocznie odbywa się Świat. Festiwal Chórów Polonijnych; w północno-wschodniej części Koszalina, w lesie miejskim, rezerwat przyrody nieożywionej Bielica (gleby bielicowe).

Historia.

Wykopaliska archeol. odsłoniły ślady działalności człowieka z okresu kultury łużyckiej i wczesnego średniowiecza (m.in. grób szkieletowy). W XIII w. wieś, wzmiankowana 1214; od 1248 posiadłość biskupów kamieńskich, w XV–XVI w. jedna z ich rezydencji; prawa miejskie 1266; w XIII–XIV w. w pobliskiej miejscowości Unieść zbudowano port mor.; w XIV i XV w. Koszalin rywalizował z Kołobrzegiem w handlu mor. (zbrojne zatargi między obu miastami); czł. Hanzy; na pocz. XVI w. znaczne ograniczenie żeglugi; od XVI w. własność książąt pomor., ośr. reformacji; od 1653 pod panowaniem Brandenburgii, dzielił losy polit. Pomorza Zachodniego; wojna trzydziestoletnia (1618–48), pożary i zarazy spowodowały w XVII w. upadek gosp. miasta; w XVIII w. rozwój tkactwa, zał. manufaktury; 1816–1945 siedziba regencji pruskiej; w 2. poł. XIX w. ożywienie gosp.; od 1859 połączenie kol. ze Szczecinem, od 1870 z Gdańskiem; rozwój przemysłu metalowego. W czasie II wojny światowej 5 hitl. obozów pracy przymusowej; w III 1945 zacięte walki o Koszalin, zniszczony w ok. 40%; od 1945 w Polsce, odbud.; 1950–98 siedziba województwa.

Zabytki.

Gotycki kościół, dawniej Cysterek, następnie kościół zamkowy, obecnie cerkiew prawosł. Zaśnięcia Najświętszej Bogurodzicy (4. ćwierć XIII w., odbudowa 1724, przebudowa 1839, zrekonstruowany 2. poł. lat 90. XX w.); got. bazylika NMP, ob. katedra (1300–33, regotycyzacja 1971–72); got. kaplica Św. Gertrudy (1383, przekształcona 1735); fragmenty murów miejskich (1292–1310); got. kamienica (ul. Chrobrego 6), częściowo rekonstruowana; ruiny zamku książąt pomor. z zachowanym skrzydłem (1568–82); Dom Kata (XVIII w., zrekonstruowany 1956); pomnik Tym, którzy walczyli o polskość i wolność Pomorza (W. Hasior, 1980).

Koszalin, katedra Niepokalanego Poczęcia NMP