Kos, Kṓs,
grecka wyspa w południowo-wschodniej części Morza Egejskiego, w archipelagu Dodekanez, w regionie Wyspy Egejskie Południowe, u wybrzeża Turcji;
Kos
Encyklopedia PWN
powierzchnia 288 km2, 26 tys. mieszkańców (2008); pagórkowata, w części wschodniej górzysta (wysokość do 847 m); uprawa zbóż, tytoniu, oliwek, winorośli, figowców, migdałowców, warzyw; gorące źródła mineralne; turystyka; główne miasto i port — Kos.
Historia. W 2. poł. II tysiącl. p.n.e. zasiedlona przez Achajów, później — Dorów; słynęła ze szkoły medycznej przy świątyni Asklepiosa (Hipokrates) oraz wyrobu bardzo cienkich tkanin, wonnych olejków i amfor; w okresie hellenistycznym (330–30 r. p.n.e.) ważny ośrodek literacki, związany z Aleksandrią; od 190 p.n.e. pod władzą Rzymu, od 1204 — krzyżowców, od 1523 — Turków, od 1912 — Włochów, 1947 zwrócona Grecji. Wykopaliska niemieckie (1900–04) i włoskie (1922–33) odsłoniły znaczną część hellenistycznego i rzymskiego miasta Meropis, o prostokątnej siatce ulic z agorą wyłożoną marmurowymi płytami i otoczoną dorycką stoa (dł. boku ok. 150 m); ruiny świątyń (m.in. Dionizosa z II w. p.n.e., Heraklesa, Afrodyty Pandemos i Pontia); resztki budowli użyteczności publicznej, m.in. gimnazjonu z palestrą — II w. p.n.e., stadionu — IV–II w. p.n.e., rzymskiego odeonu i łaźni oraz domów mieszkalnych z perystylami i mozaikami; w pobliżu miasta Meropis przebadano pozostałości słynnego okręgu Asklepiosa, usytuowanego na 3 tarasach połączonych monumentalnymi schodami: w centrum najwyższego ruiny świątyni Asklepiosa (III–II w. p.n.e.); na środkowym resztki wielkiego ołtarza z jońską kolumnadą, 3 małych świątyń i lesche (?); na dolnym, otoczonym z 3 stron doryckim portykiem, znajdowały się źródła lecznicze, pomieszczenia dla chorych i administracja okręgu; miasto i okręg Asklepiosa zniszczone 554 n.e. podczas trzęsienia ziemi; zabytki z wykopalisk głównie w muzeum w mieście Kos.
