Jan I Wielki

Jan I Wielki, João I o Grande, Jan Dobrej Pamięci, João de Boa Memória, założyciel dyn. Aviz (Avis), ur. 11 IV 1357, Lizbona, zm. 14 VIII 1433, tamże,

król Portugalii od 1385, nieślubny syn Piotra I Sprawiedliwego, ojciec m.in. Henryka Żeglarza i Ferdynanda (zw. Niezłomnym Infantem);

od 1363 wielki mistrz zakonu Aviz (Avis). Po śmierci 1383 przyrodniego brata, Ferdynanda I (który nie pozostawił syna następcy), wystąpił na czele grupy mieszczan i szlachty przeciw rządom królowej-wdowy, Leonory Teles, i proklamował się regentem; spowodował tym 1384 zbrojną interwencję Jana I kastylijskiego (zięcia FerdynandaI), za którego prawami do rządów w Portugalii opowiedziała się duża część portugalskiej arystokracji i szlachty. Przy wsparciu miast i części szlachty został IV 1385 wybrany przez Kortezy na króla; zwrócił się też o pomoc do Anglii; wspólnie z konetablem Nuno Álvaresem Pereirą 14 VIII 1385 pokonał Jana I kastylijskiego w bitwie pod Aljubarrotą, czym przesądził o utrzymaniu przez Portugalię niezależności od Kastylii (choć walki trwały z przerwami do 1411); 1386 zawarł sojusz z Anglią (traktat windsorski); nawiązał dobre stosunki polit. i gosp. z Burgundią. Wzmocnił władzę król.; w rządach otaczał się osobami pochodzącymi z niższej szlachty i mieszczan oraz prawnikami; wspierał kupców i miasta; 1411 dopuścił najstarszego syna, Edwarda, do współrządów; 1415 dowodził wyprawą do Afryki i zdobyciem Ceuty. Za jego panowania wzmogła się mor. aktywność Portugalczyków i rozpoczęła, gł. pod kierunkiem Henryka Żeglarza, eksploracja zachodnich wybrzeży Afryki. Fundator klasztoru Batalha k.Aljubarroty. Autor księgi o polowaniu O Livro da Montaria.