Jadwiga
 
Encyklopedia PWN
Jadwiga, Jadwiga Andegaweńska, święta, ur. 18 II 1374(?), Buda (Węgry), zm. 17 VII 1399, Kraków,
królowa Polski.
Kalendarium
Urodziła się 18 II 1374(?) w Budzie (Węgry). Była najmłodszą córką Ludwika I Wielkiego i Elżbiety zwana Bośniaczką, żoną Władysława II Jagiełły.
Królowa Polski
W 1378 została zaręczona z 8-letnim Wilhelmem Habsburgiem; gdy kandydatura starszej siostry Marii na tron polski stała się nieaktualna (po objęciu przez nią tronu węgierskiego i wobec niechęci szlachty polskiej do jej męża, Zygmunta Luksemburskiego), Jadwiga została przeznaczona przez matkę na tron polski, o co dopominali się polscy panowie; 1384 przybyła do Polski i 16 X została koronowana; 1385 unieważniono wstępną umowę ślubną z Wilhelmem. Równocześnie zakończyły się sukcesem pertraktacje prowadzone przez możnowładztwo małopolskie z wielkim księciem litewskim, Jagiełłą. Ich małżeństwo, poprzedzone 1385 unią w Krewie (unia polsko-litewska), zostało zawarte 18 II 1386. Jadwiga miała wówczas 12 lat. Jej pozycja jako dziedziczki Królestwa (wnuczka Elżbiety Łokietkówny) była w praktyce politycznej równorzędna z pozycją Władysława Jagiełły (króla wybranego w drodze elekcji); miała odrębną kancelarię i dwór. Jadwiga towarzyszyła oddziałom, które 1387 przejęły z rąk starostów węgierskich Ruś Czerwoną, jednak z racji młodego wieku przez długi czas nie odgrywała samodzielnej roli politycznej — przede wszystkim była symbolem obozu możnowładczego, grupującego część twórców unii polityczno-litewskiej (na czele z kasztelanem krakowskim Janem Tęczyńskim i biskupem krakowskim Piotrem Wyszem), różnego od grupy dworskiej formowanej powoli przez króla. Prezentowane przez Jadwigę poglądy polityczne były zapewne w dużej mierze odbiciem stanowiska otaczających ją możnowładców. Była zwolenniczką pokojowego rozstrzygania sporów z Krzyżakami, a także przeciwniczką polityki księcia litewskiego Witolda, prowadzącej do zakwestionowania unii i uniezależnienia od Polski ziem litewsko-ruskich; pośredniczyła w ugodach Jagiełły z Witoldem (1392) i Skirgiełłą (1393), a 1397–98 prowadziła rokowania z Krzyżakami w celu odzyskania ziemi dobrzyńskiej.
Jadwiga była wykształcona, już za życia została otoczona aurą świątobliwości, jej dwór skupiał elitę umysłową kraju. W testamencie przeznaczyła część swych klejnotów na uposażenie Akademii Krakowskiej (Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego), co umożliwiło 1400 odnowienie uczelni. Zmarła 17 VII 1399 w Krakowie w następstwie powikłań poporodowych po urodzeniu córki Elżbiety Bonifacji (także zmarłej). Jej bezpotomna śmierć osłabiła prawną pozycję Jagiełły jako króla polskiego, a sprawę następstwa po nim pozostawiła otwartą. W 1997 została kanonizowana.
W sztukach plastycznych
Przedstawienia Jadwigi są znane głównie w sztuce polskiej; jest ukazywana jako młoda królowa, w koronie z lilii andegaweńskich, z insygniami władzy, berłem i jabłkiem, często z herbami Litwy i Polski. Dzieła sztuki eksponują jej dary modlitwy i pobożności (malowidło z 1. połowy XVII w. w kościele Św. Krzyża w Krakowie), często przedstawiana wśród innych świętych i błogosławionych polskich. Postać Jadwigi była bardzo popularna w malarstwie historycznym XIX w. (J. Matejko, J. Simmler). Marmurowy sarkofag królowej w katedrze na Wawelu wykonał J. Madeyski (1902). Święto: 17 VII.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Kraków, Planty, pomnik Jadwigi i Jagiełły fot. M. Kowalewski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia