Hawaje
 
Encyklopedia PWN
Hawaje, Hawaii Wymowa,
archipelag wysp wulkanicznych na Oceanie Spokojnym;
stan USA; powierzchnia 16,7 tys. km2, 1,3 mln mieszk. (2008); rozciąga się łukiem z północnego zachodu na południowy wschód na dł. 2500 km; tworzy go 8 gł. wysp, stanowiących szczytowe części podmor. wulkanów, oraz 124 mniejsze, gł. koralowe; stol. i gł. port — Honolulu; gł. wyspy: Hawaii (10,4 tys. km2), Maui (1,9 tys. km2), Oahu (1,5 tys. km2), Kauai (1,4 tys. km2), Molokai (671 km2), Lanai (365 km2), Niihau (186 km2), Kahoolawe (117 km2); w zachodniej części archipelagu liczne atole koralowe; powierzchnia wysp w większości górzysta (strome zbocza gór poprzecinane głębokimi dolinami); na Hawaii czynne wulkany: Mauna Kea (4205 m), Mauna Loa (4169 m); aktywna działalność sejsmiczna; klimat zwrotnikowy mor.; średnia temp. w lutym 18–21°C, w sierpniu 21–25°C; roczne opady od 300–400 mm na stokach południowych i zachodnich do 3500–4000 mm na stokach północnych i wschodnich (ponad 12 tys. mm na Kauai); roślinność stanowią wiecznie zielone lasy z zaroślami palmowymi; gleby żyzne, wytworzone na lawach i tufach wulkanicznych. Skład etniczny bardzo zróżnicowany: ludność pochodzenia azjat. (Japończycy — 23,2%, Filipińczycy — 11,3%, Koreańczycy, Chińczycy), biali (zw. Caucasian — 24,5%), autochtoniczna ludność pochodzenia polinezyjskiego (20%) oraz ludność murzyńska; ponad 4/5 ludności skupia się na wyspie Oahu. Intensywne rolnictwo, uprawa gł. ananasów i trzciny cukrowej, poza tym kawy, bananów, kwiatów, warzyw; hodowla bydła; rybołówstwo; przemysł cukrowniczy (od 1835), przetwórnie owoców, cementownia, ponadto zakłady przemysłu odzieżowego, poligraficznego, metal., petrochemicznego. Region turyst. o świat. sławie; Hawaje leżą na przecięciu szlaków mor. i lotn. z Ameryki Północnej do Azji i Australii; między wyspami rozwinięta komunikacja lotn. i promowa. Na wyspie Hawaii Park Nar. Wulkany Hawaii (wpisany na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. Ludzkości UNESCO).
Historia. Wyspy zamieszkane prawdopodobnie od V w. n.e.; w XIII–XIV w. zasiedlone przez Polinezyjczyków; w XVI w. odkryte przez Hiszpanów, 1778 ponownie przez J. Cooka; w pocz. XIX w. zjednoczone pod rządami Kamehameha, który 1810 utworzył królestwo Hawajów i zał. dynastię (rządziła do 1874); od 1820 napływ amer. misjonarzy i osadników, wzrost wpływów gosp. i polit. USA; do lat 70. XX w. podstawą gospodarki plantacyjna uprawa trzciny cukrowej; od 1874 monarchia konstytucyjna; 1893 miejscowi Amerykanie obalili królową Liliuokalani, ustanowili republikę i ogłosili jej aneksję przez USA (przeprowadzoną przez rząd amer. 1898); 1900 Hawaje zorganizowane jako terytorium; po I wojnie świat. amer. baza mor., wojsk. i lotn. w Pearl Harbor; atak jap. na tę bazę zapoczątkował udział USA w II wojnie świat.; Hawaje przyczyniły się do sukcesów amer. w wojnie z Japonią na Oceanie Spokojnym; od 1959 stan USA.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Obserwatorium astronomiczne na Hawajach (USA)fot. A. Sierpińska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Puu o Uo, wulkan na wyspie Hawaii (Stany Zjednoczone)fot. D. Raczko/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia