Fokker Anthony Herman Gerard

fot. zbiory T. Malinowskiego

Fokker Anthony Herman Gerard, ur. 6 IV 1890, Kediri (Jawa), zm. 23 XII 1939, Nowy Jork,

holenderski konstruktor lotniczy, instruktor pilot, przemysłowiec, wynalazca.

Urodził się 6 IV 1890 w Kediri (Jawa). Inicjator nowych rozwiązań konstrukcyjnych samolotu. Jego ojciec, bogaty plantator kawy na Jawie, w wieku emerytalnym powrócił wraz z synem do Holandii. Anthony przejawiał zainteresowania techniczne. W 1910 rozpoczął studia w Szkole Technicznej w Bingen. Po zapoznaniu się z dokonaniami braci Wright w USA, swe zainteresowania skierował ku aeroplanom i awiacji. Mając 20 lat, samodzielnie zbudował samolot i sam nauczył się latać. Początkowo, trzymając silnie stery, kołował samolotem po ziemi i przyzwyczajał się do prędkości. Następnie unosił samolot na kilka sekund i wykonywał małe skoki do przodu. Naukę latania kończył przelotem na odległość kilkaset metrów. Z kolei na małej wysokości krążył nad terenem, z którego startował. 16 V 1911 otrzymał dyplom pilota nr 88, który pozwalał mu brać udział w pokazach lotniczych w Holandii i Niemczech.

Fokker zawsze sam oblatywał nowe samoloty swojej fabryki. Był człowiekiem bardzo przedsiębiorczym, zdobył duży majątek. W 1931 ukazała sie jego autobiografia The Flying Dutchman. W 1922 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie założył Fokker Aircraft Corporation. Zmarł 23 XII 1939 w Nowym Jorku.

Pierwsze samoloty

W 1911 Fokker zbudował jednomiejscowy samolot o nazwie Spin. Mimo złożonej oferty rząd holenderski nie był zainteresowany żadnym z jego samolotów. Ofertę Fokkera odrzucili także Brytyjczycy i Francuzi. Pozytywnie odpowiedzieli Niemcy — złożyli konkretne zamówienia. Z Niemcami więc związał Fokker produkcję samolotów oraz szkołę pilotów.

W 1912 założył w Berlinie wytwórnię samolotów AHG pod nazwą Aeroplanbau. Zorganizował także szkołę pilotów. Zyskał opinię świetnego instruktora i pilota. Szkolił m.in. oficerów z bazy lotniczej, zawierając znajomości owocujące w następnych latach zamówieniami dla wojska. Rok później przeniósł zakłady do Schwerin i zmienił ich nazwę na Fokker Flugzeugwerke. W 1913 podpisał kontrakt na szkolenie pilotów wojskowych. W tym samym roku wygrał konkurs rozpisany przez rząd na szybki, łatwy do montażu i demontażu samolot i jego fabryka zyskała zamówienie. Fokker był inicjatorem mieszanej konstrukcji samolotu; polegała ona na spawaniu kadłuba samolotu z rur stalowych, wykonaniu skrzydeł z drewna i pokryciu ich grubą sklejką.

Samoloty walki

Gdy samoloty zaczęły uczestniczyć w I wojnie światowej, początkowo były używane do obserwacji i rozpoznania, nie miały więc specjalnego uzbrojenia, ale zdawano sobie sprawę z konieczności obrony własnej przestrzeni powietrznej, a więc niszczenia samolotów przeciwnika. Z rozważanych rozmaitych rozwiązań wybrano zaopatrzenie samolotu w karabin maszynowy obsługiwany przez lecącego z pilotem obserwatora. Szybsze i zwrotniejsze były jednak samoloty jednomiejscowe. Ale pilot nie mógł prowadzić samolotu i obsługiwać karabinu.

Zestrzelenie francuskiego pilota, Rolanda Garrosa nad linią niemieckiego frontu pozwoliło Fokkerowi zapoznać się z ciekawym rozwiązaniem strzelania z karabinu maszynowego przez śmigło. Pomysł francuski nie był jednak skuteczny w walce powietrznej. Niemcy poprosili Fokkera, by zapoznał się z urządzeniem w samolocie Garrosa. Ten dał odpowiedź w ciągu 2 dni. Uznał, że śmigło powinien napędzać mechanizm (synchronizator) strzałów karabinu, tak aby pociski krótkimi seriami omijały śmigło (nie były w jednej linii ze śmigłem). Synchronizator okazał się na bardzo długo nie odkrytą zagadką dla aliantów. Co najważniejsze: przyczynił się do dużych strat lotnictwa brytyjskiego i francuskiego. To rozwiązanie okazało się przełomowe dla wojsk niemieckich. Prototyp samolotu z synchronizatorem otrzymał nazwę Fokker EIV.

Duże zasługi w konstruowaniu prototypowych rozwiązań konstrukcyjnych w zakładach Fokkera miał Reinhold Platz.

Po I wojnie światowej

Pierwsza wojna światowa zakończyła się pod koniec 1918. Warunki pokojowe z aliantami określały konfiskatę uzbrojenia, w tym samolotów. Gdy komisja Aliantów wkroczyła do zakładów Fokkera wydano rozkaz zniszczenia niedokończonych samolotów oraz oddanie tych, które czekały na obloty fabryczne. Wspomnianej komisji nie udało się jednak odnaleźć całego majątku produkcyjnego. Fokkerowi nie tylko udało się schować, ale i przetransportować koleją do Holandii, 200 samolotów, w tym 120 myśliwskich, 400 silników lotniczych oraz tysiące części zapasowych i maszyn produkcyjnych. Działo to się pod koniec 1918 i w pierwszych miesiącach 1919. W Holandii zakłady przyjęły nazwę: N.V. Koninklijke Nederlandse Vliegtuingen Fabrick z siedzibą w Amsterdamie (filia w USA produkowała w latach 1927–31 samoloty pasażerskie F.VII i F.X).

Samolotami Fokkera dokonano wiele dalekich przelotów. W 1970 firma Fokkera połączyła się z niemiecką wytwórnią Vereinigte Werke i przyjęła nazwę Fokker VFW. W 1980 powróciła do poprzedniej nazwy. W 1996 ogłosiła upadłość z przyczyn finansowych. Produkowała jednak samoloty do połowy 1997.

Ważniejsze konstrukcje zakładów Fokkera

Fokker D-I (1915) myśliwski; Fokker D-VII (1916) myśliwski; Fokker Dr I (1917) trójpłatowiec, myśliwski; Fokker F-II (1922) komunikacyjny; Fokker F-IV (1923) komunikacyjny; Fokker F-VII (1925) turystyczny; Fokker F-VIII (1925) komunikacyjny; Fokker F-X (1926) komunikacyjny (3 silniki); Fokker F-XI (1927) turystyczny; Fokker AT-I (1929) bombowy; Fokker C-V (1931) liniowy; Fokker C-VIII W (1932) wodnosamolot rozpoznawczy; Fokker F-IV (1932) wodnosamolot torpedowy i bombowy; Fokker D-XIII (1933) myśliwski; Fokker D-XIX (1934) myśliwski; Fokker F-22 (1934) komunikacyjny (4 silniki); Fokker F-21 (1935) myśliwski; Fokker C-X (1935) liniowy; Fokker T-V (1935) bombowy, dwa silniki; Fokker G-I (1937) liniowy, dwukadłubowy; Fokker F-25 (1947) turystyczny, dwukadłubowy; Fokker S-11 (1948) szkolny; Fokker S-13 (1950) turystyczny; Fokker S-14 (1952) myśliwski, odrzutowy; Fokker S-27 (1954) komunikacyjny, dwa silniki.

Fokker Dr.1 (Dreidecker), holenderski trójpłatowiec myśliwski (1917)

Fokker F.VIIb/3m, holenderski samolot pasażerski (1925)

Fokker Dr.I

Fokker Anthony za sterami samolotu własnej konstrukcji, 1911

Fokker F VII/3m (Holandia 1925)