Brunelleschi Filippo
 
Encyklopedia PWN
Brunelleschi
[brunelẹski]
Filippo Wymowa, ur. 1377, Florencja, zm. 16 IV 1446, tamże,
włoski rzeźbiarz i architekt, jeden z czołowych twórców renesansu we Florencji.
Kalendarium
Urodził się 1377 we Florencji. Był synem notariusza, otrzymał staranne humanistyczne wykształcenie; został jednak najpierw czeladnikiem, a potem mistrzem w cechu złotników (1404). Wśród jego najwcześniejszych prac znajduje się drewniany krucyfiks i płaskorzeźbiona płyta brązowa przedstawiająca Ofiarę Izaaka (1401), którą wystawił w konkursie na drzwi baptysterium florenckiego. Być może wraz z Donatellem odbył podróż do Rzymu.
Architekt Florencji
Pochodzenie społeczne artysty sprawiło, że był członkiem rad decydujących o najważniejszych przedsięwzięciach artystycznych we Florencji; od 1404 współdecydował o budowie kopuły katedry florenckiej Santa Maria del Fiore. W 1418–36 był zaangażowany przy projektowaniu i wznoszeniu kopuły, w której tradycja gotycka — ostrołukowy przekrój — łączy się z renesansowymi formami jej ośmiobocznego bębna, otaczających ją półkolistych absyd i wieńczącej latarni. W 1419 zaczął prace przy Ospedale degli Innocenti [‘dom dla podrzutków’], uważanym za najwcześniejszą budowlę renesansową, zastosowano tam bowiem po raz pierwszy w epoce nowożytnej formy architektury klasycznej w czystej postaci; budowę kontynuowano po śmierci architekta. Przestrzenie między arkadami portyku wychodzącego na plac Santissima Annunziata, którego schemat i proporcje powtórzono w portyku dziedzińca wewnętrznego, dekorują terakotowe, glazurowane tonda z wizerunkami dzieci (A. della Robbia, ok. 1487). W tym samym czasie rozpoczął budowę Starej Zakrystii przy kościele San Lorenzo (nazywanej tak w celu odróżnienia od Nowej Zakrystii, zaprojektowanej przez Michała Anioła) — na planie kwadratu, z kopułą na tamburze i okrągłymi lukarnami; w konstrukcji i dekoracji ścian powtarza się motyw półokrągłej arkady i tonda. Podobne rozwiązania architekt zastosował w Kaplicy Pazzich przy kościele Santa Croce (1422–24), ukończonej 1442–65. Budowa Starej Zakrystii sprawiła, że Brunelleschiemu powierzono również przebudowę gotyckiego kościoła San Lorenzo (ok. 1421, po 1434) — jego wnętrze zostało przekształcone z wykorzystaniem starego modułu; sposób ten artysta wykorzystał także przy budowie kościoła Santo Spirito (od 1436), gdzie zastosował podobny wystrój. Kościół Santa Maria degli Angeli to pierwszy we Włoszech renesansowy kościół na planie centralnym (1434–37; budowę przerwano). Jedyna zachowana budowla świecka Brunelleschiego to Palazzo di Parte Guelfa (1422, 1442); przypisuje mu się też projekt Palazzo Pitti. Filippo Brunelleschi zmarł 16 IV 1446 we Florencji.
Cechy twórczości
Brunelleschi jako pierwszy zastosował w kościołach i związanych z działalnością Kościoła budowlach użyteczności społecznej (sierocińce), zapożyczone od starożytnych formy klasyczne. Wznoszone przezeń budowle cechuje przejrzystość i klarowność form, uzyskana dzięki prostocie rysunku i oszczędnemu wykorzystaniu materiałów: charakterystyczne są zestawienie ciemniejszego kamienia w detalu architektonicznego z jasną, gładką powierzchnią ścian, co widać w Ospedale degli Innocenti, Starej Zakrystii i Kaplicy Pazzich. Jako jeden z pierwszych artystów doczekał się własnego żywota spisanego przez florenckiego kronikarza A. di Tuccio Manettiego w jego Huomini Singularii in Firenze dal MCCCC inanzi.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Brunelleschi Filippo, kopuła katedry Santa Maria del Fiore, Florencjafot. Z. Zawadzki/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, katedra Santa Maria Del Fiore (Włochy)fot. J. Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, katedra (Włochy)fot. J. Kąkol/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, kaplica Pazzich, wnętrze renesansowej kaplicy przy kościele Santa Croce we Florencji, 1429–46.fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, Kaplica Pazzich przy kościele Santa Croce fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, Ospedale degli Innocenti (F. Brunelleschi, 1419–21) fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Brunelleschi Filippo, wnętrze kościoła San Lorenzo we Florencji, 3. ćw. XV w. fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Florencja, zakrystia San Lorenzo (Filippo Brunelleschi, 1420–29)fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia