Bengal Wschodni

Bengal Wschodni,

Do grudnia 1971 wschodnia część Pakistanu.

Kraina położona w delcie Brahmaputry i Gangesu nad Zat. Bengalską. Etnicznie jednolita (ok. 98% Bengalczycy, odrębną etnicznie grupę stanowi plemię Czakmów, wyznawców buddyzmu), z przewagą muzułmanów (ok. 80%). Niski poziom rozwoju gosp. sprawił, że Bengal Wschodni, włączony do Pakistanu 1947, został zdominowany przez część zachodnią kraju. Dążąc do unifikacji Pakistanu, władze centralne wywołały przez powstanie dążeń separatystycznych, przez narzucenie 1951 języka urdu jako oficjalnego, rozwiązały 1954 rząd prowincjonalny, zaniedbując inwestycje rozwojowe. Działania te spowodowały wzrost popularności Ligi Lud. i Nar. Ligi Lud., postulujących program niezależnego rozwoju z elementami socjalizmu (reforma rolna, nacjonalizacja, zwłaszcza przemysłu jutowego). Bengal Wschodni niewiele zyskał w czasie dynamicznego wzrostu gosp. Pakistanu 1960–65. W styczniu 1966 Liga Lud. ogłosiła 6-punktowy program autonomii. Gwałtowne rozruchy antyrządowe 1966–68 w Bengalu Wschodnim wymusiły rezygnację prezydenta M. Ayuba Khana. Pod naciskiem partii opozycyjnych rząd wojsk. obiecał przeprowadzić wybory, które odbyły się w grudniu 1970. Bengalczycy zdecydowanie poparli Ligę Lud. i jej program autonomii. Liga Lud., która zdobyła najwięcej mandatów, mogła doprowadzić do separacji Bengalu Wschodniego, do czego nie zamierzała dopuścić armia oraz Z.A. Bhutto, przywódca Pakistańskiej Partii Lud., zwycięskiej w Pakistanie Zachodnim. Po wyborach w Bengalu Wschodnim nasiliły się gwałtowne demonstracje zwolenników niepodległości, podjęto akcje nieposłuszeństwa cywilnego. Wzrost nastrojów nacjonalistycznych i żądania niepodległości uniemożliwiły kompromis co do struktury państwa, 25 III 1971 wojsko rozpoczęło pacyfikację Bengalu Wschodniego aresztując M. Rahmana i zabijając wielu zwolenników niepodl. Bangladeszu. Zbiegli do Indii przywódcy Ligi Lud. utworzyli tam Rząd Tymczasowy, który 10 IV 1971 ogłosił Deklarację Niepodległości Bangladeszu. Bezwzględność rządów wojsk. wywołała masowe ucieczki ludności Bengalu Wschodniego do Indii (gł. hindusów) oraz aktywizację wspomaganej przez Indie partyzantki (Mukti Bahini) na obrzeżach kraju; 4 XII armia ind. podjęła skuteczną akcję wojsk. decydującą o podziale Pakistanu; 22 XII wolna Dhaka została ogłoszona stol. Bangladeszu.