Baudelaire Charles Pierre
 
Encyklopedia PWN
Baudelaire
[bodlẹ:r]
Charles Pierre, ur. 9 IV 1821, Paryż, zm. 31 VIII 1867, tamże,
francuski poeta i krytyk, autor Kwiatów zła.
Kalendarium
Urodził się 9 IV 1821 w Paryżu. Wcześnie stracił ojca, źle znosił drugie małżeństwo matki, po ukończeniu szkoły włączył się w kręgi cyganerii artystycznej. Zaniepokojona rodzina wysłała go w podróż do Indii (Baudelaire dotarł tylko do wysp Mauritius i Reunion 1841–42), później ustanowiła prawną kuratelę i wyznaczyła pensję. Był związany z aktorką J. Duval i wieloma innymi kobietami. Uczestniczył w rewolucji 1848. W 1845 zapoznał się z twórczością E.A. Poe’a, którego uznał za duchowego brata. Przetłumaczył większość jego utworów (1848–65), wprowadzając go tym samym do francuskiej świadomości literackiej. Eksperymentował na sobie działanie narkotyków, co opisał w tekstach Wino i haszysz (1851) oraz Sztuczne raje (1860, łączne wydania polskie w wyborze 1926). Przybrał postawę dystansu wobec świata, był dandysem. Przez całe życie cierpiał niedostatek.
Krytyka literacka i artystyczna
Brał czynny udział w życiu literackim Paryża, zajmował się krytyką literacką i artystyczną — szkice, artykuły i recenzje zebrane w tomach: Sztuka romantyczna (1868, wydanie polskie 1971 wraz z Dziennikami poufnymi) oraz Curiosités esthétiques (1868, wybór polski O sztuce. Szkice krytyczne 1961). Próbował tworzyć utwory teatralne, pisał opowiadania (La Fanfarlo 1847), prozę poetycką (Paryski spleen. Poematy prozą 1869, wydanie polskie 1959, pierwszy przekład polski pt. Drobne poezje prozą 1901).
Człowiek rozdarty, czyli Kwiaty zła
W 1857 wydał swoje główne dzieło — jedyny zbiór 100 wierszy Kwiaty zła (częściowe wydanie polskie pt. Kwiaty grzechu 1894, przekład M. Jastruna 1958, wydanie pełne 1990), zawierajcy jego najsłynniejsze utwory poet., m.in. wiersze Albatros, Balkon, Don Juan w piekle, Otchłań. W następnym wydaniu uzupełnił go o dodatkowe utwory, w tym cykl Obrazki paryskie. Tom został dobrze przyjęty przez krytykę, ale autora oskarżono o „obrazę moralności publicznej”. Wyrok sądu (uchylony 1949) obłożył go grzywną i nakazał wycofanie 6 utworów. W 1864–66 Baudelaire przebywał z odczytami w Belgii, gdzie dotknął go atak paraliżu. Ostatnie miesiące przed śmiercią spędził w stanie zaburzenia świadomości. Zmarł 31 VIII 1867 w Paryżu.
Legenda Baudelaire’a
Jego życie jest otoczone legendą. Baudelaire jest jednym z najważniejszych poetów XIX w. Odwoływały się do niego wszystkie pokolenia twórców, od symbolistów do poetów doby obecnej. Trafnie ocenił współczesnych mu artystów, jak: E. Delacroix, V. Hugo, Th. Gautier, Th. de Banville, H. de Balzac, G. Flaubert, E. Manet, Wagner, podkreślając potęgę wyobraźni, która buduje, siłę emocji, znaczenie koloru i energii. W studium Malarz życia nowoczesnego (1863, wydanie polskie 1998), poświęconym C. Guysowi, głosił, że dzieło sztuki zawiera wartości niezmienne, wieczne, wyrażając zarazem nowoczesność w jej aspekcie przemijającym i przypadkowym. Cenił niezwykłość („piękno jest zawsze dziwne”) i perfekcję formalną, kreował skrajnie pesymistyczną wizję człowieka — istoty tragicznej, estetyzował nędzę i brzydotę, był zafascynowany złem.
Jego zdaniem poeta potrafi czytać znaki ukryte w świecie, sięga po symbol, który pozwala łączyć widzialne z niewidzialnym, odwołuje się do synestezji (sonet Correspondances, przekład polski Oddźwięki). Kwiaty zła — dzieło doskonałe formalnie i kompozycyjnie, jest bogate w treści filozoficzne, estetyczne, psychologiczne i obyczajowe. Te poezje, wyrażające niepokoje „poety przeklętego”, twórcy rozdartego między piekłem a niebem, splinem a ideałem, bunt przeciw kanonom mieszczańskiego świata, a także ukazujące codzienność nowoczesnego miasta-molocha, zadziwiają siłą i niezwykłością obrazów, bogactwem i wyrafinowaniem języka poetyckiego. W Polsce znajomość poezji Baudelaire’a zaczęła się w okresie Młodej Polski, jego wiersze przekładali S. Korab-Brzozowski, A. Lange, Miriam, w XX w. Cz. Miłosz, M. Jastrun, W. Szymborska, A. Międzyrzecki, A. Ważyk; najnowszego przekładu Paryskiego spleenu dokonał A. Kijowski.
Bibliografia
Oeuvres complètes, vol. 1–2, Paris 1975.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia