Zirydzi,
dynastia berberska 973–1159, zał. przez Abu al-Futuha, którego Fatymidzi mianowali namiestnikiem Ifrikijji;
Zirydzi
Encyklopedia PWN
zał. był Ziri Ibn Manad, jeden z wodzów berberskiego plemienia Sanhadża, który sprzymierzył się z dyn. Fatymidów; jego potomkowie po przeniesieniu 972 stol. Fatymidów z Kairuanu do Kairu, zostali namiestnikami Ifrikijji; jeden z nich, Al-Muizz (1016–62), ogłosił swą niezależność i zerwał z szyizmem wprowadzonym przez Fatymidów; Fatymidzi skierowali na tereny Afryki Północnej koczownicze arabskie plemiona Banu Hilal i Banu Sulajm, które spowodowały upadek gosp. państwa Zirydów, m.in. uniemożliwiając Zirydom kontrolowanie karawanowych szlaków transsaharyjskich — źródła ich dochodów; 1148 państwo Zirydów podbili sycylijscy Normanowie; ostateczny kres dynastii Zirydów położyli 1159 Almohadzi. Jedna gałąź Zirydów od pocz. XI w. tworzyła gwardię berberską Amirydów w Kordobie; okręg Elwiry (stol. Grenada), oddany jej w lenno, stał się następnie siedzibą samodzielnej dynastii Zirydów z Grenady, panującej 1012–90, do czasu podboju Płw. Iberyjskiego przez Almohadów.
