aleksandryjska sztuka,
gałąź sztuki greckiej okresu hellenistycznego 323–30 r. p.n.e. tworzona w Egipcie, głównie w Aleksandrii (stąd nazwa), równocześnie ze sztuką egipską.
aleksandryjska sztuka
Encyklopedia PWN
Od końca XIX w. jej oryginalność i wpływy wyolbrzymiane (panaleksandrynizm), całkowicie negowane i nadal dyskutowane. Mimo kwestii spornych osiągnięcia sztuki aleksandryjskiej są niezaprzeczalne; wypracowała ona ikonografię nowych grecko-egipskich bóstw, m.in. Serapisa (Bryaksis z Karii, przełom IV i III w. p.n.e.), Izydy, Harpokratesa i in.; w rzeźbie z marmuru, często uzupełnianej stiukiem, doprowadziła do perfekcji miękki modelunek zacierający ostrość konturu, w efekcie bardzo malarski (m.in. Nil z Al-Aszmunejn), ekspresyjny (m.in. głowa Bereniki z Serapeum, przełom III i II w. p.n.e.); dzięki wykorzystaniu greckich i egipskich tradycji artystycznych osiągnęła niezrównany realizm portretu prywatnego (m.in. głowa z kolekcji Sambon, 1. połowa I w. p.n.e.); najoryginalniej wypowiedziała się w tematyce alegorycznej (personifikacje Nilu), erotycznej i rodzajowej; rzeźby często w małych formach (np. Etiopski śpiewak, II w. p.n.e.) i karykaturalnym lub groteskowym ujęciu (m.in. Tańcząca karlica); w malarstwie sztalugowym (całkowicie zaginionym) zainicjowała pejzaż nilowy (Demetrios, II? w. p.n.e.) i żartobliwą deformację rzeczywistości (tzw. grylloi, Antyfilos, przełom IV i III w. p.n.e.); w sztuce zdobniczej wysoki poziom artystyczny w mozaice podłogowej, toreutyce, złotnictwie i gliptyce; sztuka aleksandryjska ulegając stopniowo dehellenizacji coraz częściej łączyła, niezbyt szczęśliwie, styl i motywy greckie z egipskimi (m.in. dekoracja rzeźbiarska katakumb Kom as-Szukafa, koniec I w. n.e.); jej tradycje żywe jeszcze w III w. n.e. stały się komponentem sztuki koptyjskiej, a wcześniej wywarła znaczny wpływ na sztukę rzymską.
