Wyspiański Stanisław, Dziewczyna z fiołkami

fot. T. Żółtowska-Huszcza/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Wyspiański Stanisław, Dziewczyna z fiołkami

autor — Wyspiański Stanisław

data powstania — 1896

technika — pastel

wymiary — 46,5 × 32 cm

miejsce przechowywania — Muzeum Narodowe w Warszawie

Wyspiański był bodaj najwybitniejszym w sztuce polskiej przełomu wieków mistrzem techniki pastelu, którą posługiwał się szczególnie chętnie w licznych portretach. Portrety Wyspiańskiego są pozbawione wszelkiej oficjalnej pozy, interesuje go wyłącznie syntetyczne uchwycenie charakterystyki fizjonomii i rysu psychologicznego modela. Nierzadko, zwłaszcza w portretach dzieci i dorastających dziewcząt, pastele te są pełne ujmującego intymizmu, czego przykładem jest również reprodukowany portret dziewczynki w czarnej sukience, trzymającej w dłoni, przyciśnięty do ust bukiecik fiołków. Zamyślona i jakby nieobecna, patrząca na widza obojętnym wzrokiem wydaje się być pogrążona całkowicie we własnym wewnętrznym świecie.

Wyspiańskiego od czasów pobytu w Paryżu w latach 90. interesowały w szczególny sposób portrety stojących na progu życia istot. Owe młode modele portretował, akcentując ich naturalność i indywidualizm, są one zawsze w jego sztuce traktowanymi z absolutną powagą osobowościami. Nawet w portretach małych dzieci i podlotkowatych dziewczynek artyście udaje się unikać wszelkiego przesłodzenia i minoderii, będących najczęstszą plagą tego typu przedstawień nie tylko w sztuce XIX w.

W późniejszych portretach Wyspiański operował nerwową i giętką, imponująca swą pewnością linią, podczas gdy w Portrecie dziewczynki z fiołkami nie odgrywa ona jeszcze istotnej roli. Praca ta powstała bowiem we wczesnym okresie twórczości artysty, w kilka lat po zakończeniu studiów w krakowskiej akademii, gdy jeszcze nie zdobył rozgłosu jako poeta i dramaturg. Jego talenty dekoratorskie doszły już jednak wkrótce do głosu podczas wykonywania polichromii kościoła oo. franciszkanów w Krakowie.

Katarzyna Nowakowska-Sito

Wyspiański Stanisław, Dziewczynka z fiołkami, 1896 — Muzeum Narodowe, Warszawa